Bijna helft heeft te veel PFAS in bloed bij bloedonderzoek rond Zwijndrecht
nieuwsBijna één op de twee tieners en volwassenen (48%) die deelnamen aan het grootschalig bloedonderzoek in de regio Zwijndrecht, vertoont volgens de Europese EFSA-richtwaarden te hoge PFAS-waarden. Dat heeft het Departement Zorg dinsdag bekendgemaakt op een persconferentie. Er is wel een dalende trend in PFOS - één van de voornaamste types PFAS - sinds een kleinschaliger onderzoek in 2021. De PFOS-waarden zijn gemiddeld hoger bij deelnemers die dicht bij de fabriek van chemiebedrijf 3M wonen.
In totaal namen 8.568 mensen in een straal van vijf kilometer rond de 3M-site deel aan het onderzoek, dat tot stand kwam in de nasleep van de PFAS-crisis rond verontreiniging in die omgeving. Er werd gezocht naar een hele reeks types PFAS. De meest voorkomende in het bloed bleken PFOS, PFOA en PFHxS . PFOS is de PFAS-verbinding waarrond de ongerustheid enkele jaren geleden ontstond.
Effecten op gezondheid niet uitgesloten
Volgens de EFSA-richtwaarden zijn nadelige gezondheidseffecten op langere termijn niet uitgesloten bij wie te hoge waarden vertoont. Concreet gaat het om 6,9 microgram per liter voor de optelsom van PFOS, PFOA, PFHxS en PFNA. Het Departement Zorg benadrukt wel dat het gaat om een risicofactor, en niet om een automatisch te verwachten gevolg.
Het onderzoek peilde ook al naar eventuele gezondheidseffecten, op basis van een bevraging van de deelnemers. Een verstoorde schildklierfunctie en een verstoorde leverfunctie werden vaker gerapporteerd bij mensen met hogere PFAS-waarden. Andere effecten werden vreemd genoeg net minder gerapporteerd, zoals astma of een slechtere nierfunctie.
Een vergelijking met de rest van Vlaanderen ontbreekt in het onderzoek, omdat een relevante vergelijking momenteel niet mogelijk is, klinkt het. De vorige cijfers voor heel Vlaanderen dateren al van 11 jaar geleden.
Moeilijk om volledig beeld te geven
De onderzoekers merken verder op dat de metingen enkel getoetst werden aan de bestaande richtwaarden op het vlak van lineaire PFAS en niet van de vertakte PFAS. Voor die laatste is er momenteel nog te veel meetvariatie en -onzekerheid, klinkt het. In zekere zin zijn de cijfers dus een onderschatting van de totale PFAS-hoeveelheid in het bloed van de deelnemers.
Bij kinderen jonger dan 12 jaar liggen de PFAS-waarden gemiddeld een pak lager. Niet onverwacht, gezien PFAS doorheen de tijd opstapelen in het lichaam. Een andere weinig verrassende vaststelling is dat de waarden gemiddeld hoger liggen dicht bij de fabriek van chemiebedrijf 3M. De waarden gaan vervolgens in dalende lijn tot zowat twee kilometer rond de fabriek, om vanaf dan te stabiliseren. Of die waarden vergelijkbaar zijn met de rest van de populatie in Vlaanderen, is dus echter niet duidelijk.
De resultaten maken volgens het Departement Zorg niet dat er nu plots nieuwe, strengere maatregelen moeten komen. De regio was al een "aandachtsgebied", klinkt het, en dat blijft zo. Er werden ook al no-regretmaatregelen genomen zoals het niet consumeren van eieren van eigen kippen, geen grondwater gebruiken voor persoonlijke hygiëne en consumptie, en handen wassen na bijvoorbeeld buitenspelen. Wie zich naar eigen zeggen niet aan die maatregelen hield, vertoont gemiddeld trouwens ook hogere PFAS-waarden in het onderzoek, stelt het Departement. Ook de uitstoot reduceren in de omgeving blijft natuurlijk nodig, klinkt het. 3M stoot intussen in principe geen PFAS meer uit.
De cijfers liggen lager dan bij een kleinere studie uit 2021, zelfs op individueel niveau. De onderzoekers hoeden zich voor hoeraberichten daarover. "Het onderzoeksgebied is groter, en er is altijd meetonzekerheid en meetvariatie waarmee je rekening moet houden", zegt Joris Moonens van het Departement Zorg. Toch zou verminderde blootstelling in combinatie met de no-regretmaatregelen al voor een daling in de waarden kunnen hebben gezorgd, menen de onderzoekers, al was het maar dankzij natuurlijke uitscheiding van PFAS uit het lichaam.
Darkwater3M noemt bloedonderzoek "alarmerend" en blijft bij kritiek
Darkwater3M, een burgercollectief van omwonenden van de 3M-fabriek in Zwijndrecht die juridisch procederen tegen de PFAS-verontreiniging, noemt de resultaten van het bloedonderzoek "alarmerend". Het collectief stelt verder dat de gehanteerde richtwaarden "achterhaald" zijn en dus nog een onderschatting van het probleem geven.
Bij monde van hun advocaat Geert Lenssens had Darkwater3M vrijdag al - vooraf dus - kritiek gegeven op het gevoerde bloedonderzoek bij meer dan 8.000 mensen in een straal van vijf kilometer rond 3M. De omwonenden werden niet betrokken bij de onderzoeksmethode en -resultaten, klonk het, en er zou weinig transparantie zijn over de gehanteerde richtwaarden en de wetenschappers die eraan meewerkten. Die kritiek blijft ook na de presentatie van de resultaten dinsdag overeind, klinkt het.
Darkwater3M meent dat "andere, veel strengere normen" zich opdringen in plaats van de gehanteerde Europese (uit 2020) en Duitse (uit 2018) richtwaarden. Het collectief vergelijkt PFAS met asbest en stelt dat de tolerantie eigenlijk 'nul' zou moeten zijn. Het hanteren van "oudere normen" wekt volgens Darkwater3M "de indruk dat de overheid de PFAS-verontreiniging en de effecten op de volksgezondheid nog steeds wil minimaliseren". Bovendien werd er intussen "bovenmatige PFAS" aangetroffen in eieren en water buiten de straal van vijf kilometer, klinkt het, en zou het onderzoeksgebied dus ook groter mogen zijn.
Dat de conclusie over de mogelijke gezondheidseffecten onder meer is dat er nog meer onderzoek nodig is, is volgens Darkwater3M dan weer een "vals signaal" aan de omwonenden om af te wachten, terwijl de verjaringstermijn intussen wel maakt dat claims tijdig moeten worden ingediend. Het burgercollectief ziet - in tegenstelling tot de onderzoekers - geen bewijzen dat de bestaande maatregelen zoals geen eieren van eigen kippen eten al een effect hadden op de PFAS-waarden, en benadrukken dat die zogenaamd tijdelijke maatregelen de levenskwaliteit aantasten in afwachting van een sanering.
Bron: Belga
