Fosfaatrechten draaien uit op slechte Nederlandse soap

De Nederlandse (melk)veehouderij heeft een probleem en dat probleem heet fosfaat. Door de groei van de melkveestapel wordt er te veel mest, en dus te veel fosfaat geproduceerd. Daar wou de overheid wat aan doen door na de afschaffing van het melkquotum een nieuw productieplafond in te voeren, de zogenaamde fosfaatrechten. Net nu de sector zich daar iets of wat mee verzoend had uit vrees dat anders de verhoogde bemestingsnorm (derogatie) op de helling zou komen, gaat het weer naar af met de fosfaatrechten. In een laat stadium is de nieuwe wetgeving afgeketst op de Europese regels voor staatssteun.

Nederlandse melkveehouders voelen zich belazerd en ze laten dat merken door via sociale media foto’s en filmpjes te delen van zichzelf en een paar laarzen. Reden voor het ongenoegen is de onvoorspelbaarheid van het overheidsbeleid. Na de afschaffing van het melkquotum zag die overheid zich genoodzaakt om de handrem op te trekken. Samen met de melkveestapel groeide ook de mestproductie en daardoor kwamen de milieuafspraken met Europa in het gedrang. Dat zou de Nederlandse melkveehouderij duur te staan kunnen komen indien de Europese Commissie de derogatie zou afwijzen. Nederland geniet net zoals Vlaanderen van een onder strenge voorwaarden verhoogde bemestingsnorm van 250 kilo stikstof per hectare, in plaats van de standaardnorm van 170 kilo stikstof.

De oplossing die staatssecretaris Martijn van Dam bedacht, waren fosfaatrechten. Uitgangspunt is dat boeren alleen fosfaat mogen produceren – en dus melkvee mogen houden – als ze over voldoende fosfaatrechten beschikken. Door fosfaatrechten af te romen, zou de melkveestapel via natuurlijke afvloeiing verkleinen. Melkveehouders hadden zich in hun lot geschikt, om nu te moeten horen dat de invoering van de fosfaatrechten met een jaar wordt uitgesteld. De Europese Commissie maakt bezwaar gelet op de regels inzake staatssteun. Dat lijkt op het eerste gezicht niet zo kwaad voor de betrokken melkveehouders, maar zonder fosfaatrechten wordt het wel erg moeilijk om onder het fosfaatplafond te duiken. En laat nu net daar het voortbestaan van de derogatie aan gekoppeld wezen.

Staatssecretaris Martijn van Dam geeft aan dat de Europese enveloppe met 23 miljoen euro zijn enige beschikbare middel is om de fosfaatproductie te reduceren. “Verder moet de sector zelf zorgen voor een krimp in het aantal koeien”, zo legt het ministerie de hete aardappel bij de melkveesector. Bij belangenorganisaties heerst momenteel nog vooral verslagenheid om het afketsen van de introductie van fosfaatrechten. Voorzichtig wordt al nagedacht over oplossingen zoals een gezamenlijke maatregel van alle zuivelfabrieken om de melklevering te reduceren, maar het vertrouwen bij veehouders is ver zoek zodat er meer in termen van problemen dan oplossingen gedacht wordt.

In het scenario dat Nederland de derogatie verliest, daalt de plaatsingsruimte van dierlijke mest met 56 miljoen kilo stikstof op melkveebedrijven. Dat komt overeen met de mestproductie van 480.000 melkkoeien, berekende statistiekbureau CBS. De onderzoekers merken op dat er bij het verdwijnen van derogatie ook andere zaken in beweging zullen komen. De druk op de ‘mestmarkt’ zal toenemen, waardoor ook varkenshouders te maken zullen krijgen met een hogere kostprijs voor mestafzet. Of de derogatie uiteindelijk 480.000 koeien zal gaan kosten, is nog niet te voorspellen. Een onderzoeker geeft zelf aan dat de berekening meer is gemaakt om een gevoel te krijgen bij het belang van de derogatie. 480.000 melkkoeien is bijna een kwart van de huidige melkveestapel in Nederland.

Eerder becijferde Wageningen Economic Research dat het wegvallen van de derogatie de afzet van rundveemest 116 miljoen euro duurder zal maken, plus circa 30 miljoen euro kosten voor extra stikstofkunstmest en negen miljoen euro kosten voor extra fosfaatkunstmest.