Waarom je niet overal koeien in de wei ziet

Wie door het platteland wandelt, merkt het al eens op: niet elke weide telt koeien. Maar een lege wei betekent niet dat ze nooit buitenkomen. Omdat melkkoeien meerdere keren per dag gemolken worden, vraagt beweiding de nodige organisatie. “Hoe een veehouder dat aanpakt, kiest hij zelf”, duidt ILVO-onderzoeker Leen Vandaele. “Sommigen laten hun dieren bijvoorbeeld alleen ’s ochtends buiten en halen ze na de middag weer binnen. Dat is niet alleen handig voor het melken, maar ook een bewuste keuze op warme dagen om hittestress te vermijden. De ideale temperatuur voor een koe ligt rond de 15 graden. Koeien voelen zich dan vaak beter in de stal, waar ventilatoren voor extra verkoeling kunnen zorgen. Soms gaan ze daarom zelfs alleen ’s nachts de wei op.”

Rotatie van perceel

Er zijn ook verschillende manieren waarop aan beweiding gedaan kan worden, waardoor er niet altijd een koe in de weide gezien wordt. Zo kan de veehouder ervoor opteren om de koeien dagelijks of om de paar dagen een nieuw stuk perceel aan te bieden. Daarbij wordt het perceel opgedeeld in kleinere delen, die volgens een vast ritme worden afgewisseld, afhankelijk van de grasgroei. Een andere methode is stripbegrazing: binnen één perceel wordt dan met een verplaatsbare afrastering telkens een nieuwe strook gras vrijgegeven.

Heeft een landbouwer een ruim perceel en een beperkte kudde, dan kunnen de dieren grazen op de volledige weide. Deze beweidingsvorm komt vooral voor bij jongvee of vleesvee, dat niet dagelijks naar de stal moet. Anders dan melkvee kunnen deze koeien wel vaak doorlopend gezien worden op de weides. Zij kunnen weken of zelfs maanden buiten doorbrengen.

Doordachte planning en knowhow vereist

Ook al oogt beweiden als een zorgeloos tafereel, in de praktijk komt er wel wat bij kijken. “Beweiding bij melkvee is geen beslissing die men zomaar neemt. Naast een doordachte planning, vraagt het ook heel wat knowhow rond grasland- en rantsoenbeheer en moet het aansluiten bij de algemene werking van het bedrijf”, aldus Vandaele. Schommelingen in het rantsoen is een belangrijke reden waarom veehouders niet beweiden. “De kwaliteit van gras hangt sterk af van het weer, waardoor het rantsoen en de melkgift moeilijk constant te houden is. Door het grasland goed te beheren, kan je dat deels bijsturen, maar schommelingen zijn onvermijdbaar”, vertelt Vandaele.

Beperkte ruimte, grote impact

Behalve de schommelende melkgift is het gebrek aan weides in de buurt een hoofdreden waarom veehouders hun koeien op stal houden. “Vlaamse melkveehouders hebben vaak een te kleine huiskavel in verhouding met het aantal koeien. Beschikbare weides voor de koeien liggen dan meestal iets verderop. Omdat koeien meerdere keren per dag heen en weer naar de stal geleid moeten worden, nemen zowel de afstanden als de benodigde tijd al snel toe”, legt Vandaele uit.

“Sommige melkrobots kunnen werken met een automatische weidepoort die koeien na hun passage door de robot richting de weide stuurt”, geeft Vandaele nog mee. “Een tijdswinst voor de boeren als de weide vlak bij de stal ligt, maar minder praktisch als ze verderaf ligt. Ook al kunnen koeien de afstand zelfstandig afleggen via een afgebakende loopgang, een lange afstand tussen melkrobot en weide ontmoedigt hen om terug te keren voor een volgende melkbeurt.”

Vertraging weidegang door vaccinatie

De weidegang van jongvee en vleesvee loopt dit jaar uitzonderlijk vertraging op, door de verplichte vaccinaties tegen onder meer blauwtong en EHDV. “Sommige vaccins laten lang op zich wachten. Dierenartsen doen hun uiterste best om eerst de veehouders te helpen die hun dieren willen buitenzetten, maar de leveringen blijven uit”, zegt Jan Halewyck, landbouwconsulent bij Boerenbond. “Boeren wachten met het uitsturen van dieren naar afgelegen percelen, omdat ze die anders weer moeten ophalen om in de stal te vaccineren. Daarnaast zijn niet-gevaccineerde dieren vatbaarder voor infecties, zeker op de weide. Vorig jaar kregen de weidedieren het zwaarst te lijden onder blauwtong. Veel veehouders wachten daarom bewust nog drie weken na de laatste prik, zodat de bescherming zeker optimaal is.”

Vlaanderen houdt geen cijfers bij

Officiële recente cijfers over het aantal Vlaamse veehouders die hun koeien op de weide zetten, zijn er niet. De eerder vermelde enquête biedt interessante inzichten, maar geeft geen volledig beeld van de situatie in Vlaanderen. Het gaat om een vrijwillige online bevraging, ingevuld door 127 melkveebedrijven in 2022. Volgens die enquête laat 75 procent van de bedrijven zijn melkgevende koeien buiten lopen. Uit eerder uitgevoerde enquêtes betekent dit een stijging van 15 procent ten opzichte van 2016, maar een daling van negen procent ten opzichte van 2014.

De enquêtes wijzen in de richting van een afname in beweiding de voorbije decennia. Toch bieden ze geen objectief totaalbeeld van de beweiding in Vlaanderen. Eerst en vooral is het aantal respondenten beperkt, worden vleesveehouders niet bevraagd en worden dergelijke enquêtes doorgaans minder ingevuld door boeren die hun melkvee permanent op stal houden.

Evolutie in de toekomst

Beweiding geldt als PAS-techniek om ammoniakemissies te verlagen. Omdat ook melkveehouders hun uitstoot moeten verminderen, zou dit een extra stimulans kunnen zijn om meer te beweiden. Toch verwacht Vandaele, gezien de eerder genoemde uitdagingen rond kavels en graslandbeheer, niet dat beweiding hierdoor massaal aan populariteit zal winnen.

“Wel heb ik de indruk dat er vandaag opnieuw iets meer interesse in beweiding is dan tien jaar geleden”, merkt Vandaele op. “Dat sluit aan bij de bredere trend richting agro-ecologisch denken, waarin beweiding goed past. Recent onderzoek toonde bovendien aan dat zes uur grazen per dag de methaanuitstoot verlaagt. Als veehouders dat in de toekomst zouden kunnen valoriseren, zou beweiding een boost kunnen krijgen.”