Familiale boer beschikt (slechts) over 2/3 van de grond

In zijn jongste publicatie over landbouw focust Eurostat op de familiale landbouw. Met reden, want boerenfamilies zijn nog altijd de drijvende kracht achter 97 procent van de landbouwbedrijven in de EU. In aantal maar ook in omvang is er een groot verschil tussen een boerderij die door een gezin wordt uitgebaat, gemiddeld 8,6 hectare groot in Europa, en de landbouwbedrijven waar de beslissingsmacht niet ligt bij degene die zijn handen vuil maakt. Deze bedrijven tellen gemiddeld 158 hectare en zijn dus achttien keer groter. Je vindt ze vooral in Frankrijk, maar nergens zijn ze zo groot als in Tsjechië (744 ha gemiddeld). In Europa wordt 118 miljoen hectare bewerkt door familiale boeren die zelf nog ploeteren in de grond terwijl 57 miljoen hectare in handen is van herenboeren die het werk (grotendeels) uitbesteden.

De familiale landbouw staat in Europa nog erg sterk. Van de 12,2 miljoen kleine en grote landbouwbedrijven die de EU rijk is, zijn er 11,6 miljoen waar de boer al het werk alleen of samen met zijn familie rond zet. Daarnaast zijn er 256.000 landbouwbedrijven waar de landbouwer samen met zijn gezin de helft of meer van de reguliere arbeid uitmaakt. Ook dat zijn volgens de definitie van Wereldlandbouworganisatie FAO familiale boerderijen. Daar tegenover staan een kleine 80.000 landbouwbedrijven waar de verhouding familiale en vreemde arbeid omgekeerd is en 301.000 bedrijven volledig zonder familiale verankering. Een bedrijfsleider runt er de boel, maar heeft de boerderij niet met eigen kapitaal uit de grond gestampt.

Vijf jaar geleden was twee derde van het landbouwareaal in de EU in gebruik bij familiale boerderijen. In verhouding tot hun aantal is dat weinig. Eurostat zoekt een verklaring bij de vele kleine boerderijtjes die voornamelijk zelfvoorziening tot doel hebben. Ook het gemiddelde areaal van een familiebedrijf is, wellicht om dezelfde reden, eerder bescheiden (8,6 hectare). Op bedrijven waar er ook vreemde arbeid ingezet wordt, stijgt dat gemiddelde meteen naar 74,3 hectare.

Niet-familiale landbouw is duidelijk een pak grootschaliger: gemiddeld 121,2 hectare als de eigenaar en zijn gezin zelf nog een minderheid van de arbeid leveren en 158,3 hectare indien de eigenaar de bedrijfsvoering volledig uitbesteedt. Dat is dus 18 keer groter dan het gemiddelde gezinsbedrijf. Die grote verschillen heb je echter ook tussen familiale bedrijven onderling. Terwijl een familiebedrijf in het Verenigd Koninkrijk in regel over 70 hectare beschikt, is dat in Roemenië en nog een aantal andere landen minder dan 10 hectare en in Malta zelfs maar 1 hectare, afgerond naar boven dan nog.

In Malta zijn familiale boeren wel nog baas over 97 procent van de grond, en dichter bij huis zou ook in Nederland en Luxemburg nog 90 procent of meer van de grond in handen zijn van familiale landbouwbedrijven. De situatie zou volgens Eurostat gelijkaardig (circa 88%) zijn in ons land. Van de Belgische landbouwbedrijven krijgt overigens 89,7 procent de stempel familiaal. Meer naar het oosten van Europa zijn niet-familiale bedrijven de grote grondbezitters. In landen als Hongarije, Bulgarije, Slovakije, Estland en Tsjechië beschikken familiale boeren over minder dan de helft van het nationale landbouwareaal. Wat voor grond geldt, is daar niet anders voor het vee. In die vier landen, en ook in Cyprus, is een minderheid van het vee eigendom van de boer.

Eén op de drie van de in totaal 381.000 niet-familiale landbouwbedrijven in de EU moet je volgens Eurostat in Frankrijk zoeken. Nog eens een vijfde situeert zich in Spanje en de rest is verspreid in de EU actief. De grootschalige, niet door een boerenfamilie geleide, akkerbouwbedrijven moet je vooral in Oost-Europa gaan zoeken. In Tsjechië bewerken die bedrijven gemiddeld 744 hectare. Ook in Slovakije, Bulgarije en Litouwen komt het gemiddelde boven de 400 hectare uit. Vaak zijn dat voormalige coöperatieve boerderijen die de landbouwhervormingen in de jaren ’90 overleefd hebben. Meer verrassend is dat ook in Ierland en Griekenland een niet-familiaal landbouwbedrijf gemiddeld 400 hectare of meer telt. Grootschaligheid is echter relatief als je weet dat zo'n grote Griekse boerderij vooral ruige graslanden telt.

Meer info: Eurostat