FACTCHECK: Aardappelen duurder in winkel, maar krijgt de boer ook minder?
FactcheckTerwijl de marktprijs van aardappelen in België in 2023 met 18 procent is gedaald, zijn de prijzen voor aardappelen in de supermarkt met 14 procent gestegen. Dat concludeert persagentschap Belga op basis van cijfers van het Europese en Belgische bureau voor statistiek. Experts verwerpen de cijfers niet, maar stellen dat Belga appels met peren vergelijkt. “Europa gebruikt de vrijemarktprijzen van het aardappelras bintje als referentie, maar bintjes zijn al lang niet meer representatief voor de aardappelteelt en bovendien domineren contractprijzen.”
De vrijemarktprijs van aardappelen in Europa is in 2023 met 23 procent gestegen, zo meldt het Europese bureau voor statistiek Eurostat. Een wijdverspreide droogte in Europa zou aan deze prijsstijging, die in Duitsland zelfs bijna 50 procent bedroeg, ten grondslag liggen. Opvallend is echter dat boeren in België, Cyprus en Oostenrijk in tegenstelling tot andere Europese boeren hun aardappelprijzen op de vrije markt juist zagen dalen met respectievelijk 18, 14 en 4 procent.
Eurostat baseert zich op de input van Statbel, het Belgische statistiekbureau. De woordvoerder van Statbel bevestigt de daling met 18 procent. "Het gaat wel om de prijs van bintjes. Dat was vroeger de norm onder de aardappelen, maar intussen is dat fontane geworden", klinkt het bij Statbel.
Tegenover deze gedaalde aardappelprijzen, stelt Belga een stijging van de prijzen van eetaardappelen in de supermarkt vast. Hiervoor baseert het persbureau zich op directe statistiek van Statbel. Uit de consumptieprijsindex van Statbel blijkt dat de tafelaardappelprijs in de periode van december 2022 tot en met december 2023 steeg met 14 procent.
Belga legde de tegenstelling voor aan consumentenorganisatie Testaankoop. Deze zegt niet verrast te zijn. "Tekenend. Ergens in de keten tussen boer en consument worden grote winsten gemaakt. Eén ding is zeker, niet bij de consument", aldus woordvoerster Laura Clays. Testaankoop vermoedt dat vooral de producenten, in het bijzonder de grote merken, hoge prijzen kunnen blijven doorrekenen ondanks dalende landbouwprijzen. “Bij de supermarkten is de onderlinge concurrentie te groot om de grote verschillen te verklaren”, klinkt het.
Vrijemarkt- en contractprijzen
Experts in de sector reageren verbaasd op de vergelijking. “Dit is appels met peren vergelijken”, vertelt Pieter Van Oost van Boerenbond. Hij merkt enerzijds op dat het bintje sterk in populariteit heeft ingeboet en al lang niet meer representatief is voor de teelt in ons land. Anderzijds gaat het bij de Europese cijfers om vrijemarktprijzen. “En slechts 15 procent van de aardappelen wordt op de vrije markt verkocht, de rest onder contract aan vooraf afgesproken prijzen.”
Christophe Vermeulen van Belgapom, de Belgische federatie van de aardappelhandel en - verwerking, sluit zich bij Van Oost aan. “Het areaal bintjes gaat al tien jaar sterk achteruit. Bintje vertegenwoordigt geen vijf procent meer van de geteelde aardappelen. Je vindt ze hier en daar nog in de supermarkt maar de gekende zakjes, zoals nicola en charlotte, zijn andere variëteiten.” Wat betreft de tafelaardappelen is België volgens Van Oost ook nog eens netto-importeur.
De leidende aardappelvariëteiten in België zijn de industrieaardappelen fontane (55%) en challenger (10%). Dat Eurostat zich voor de aardappelprijs in ons land baseert op de prijs van het bintje is volgens Vermeulen historisch zo gegroeid, maar door de praktijk al enkele jaren volledig achterhaald. Ook het feit dat andere landen andere rassen als referentie gebruiken, maken de vergelijking in Europees verband volgens hem “misleidend.” Hij pleit ervoor om een gewogen gemiddelde van verschillenden aardappelrassen te nemen.
“Vorig jaar juist recordprijzen”
In dat geval zou het beeld er volgens hem heel anders hebben uitgezien. “Als we kijken naar de prijzen die op de vrije markt werden betaald (Belgapomnotering en PCA-FIWAP-notering) voor fontane en challenger, dan merken we dat in 2023 significant hogere prijzen werden betaald aan de teler. Recordprijzen zelfs. Het collectieve geheugen van de sector gaat zelfs niet ver genoeg om vergelijkbare hoge prijzen te vinden. In elk geval niet de laatste 50 jaar.”
Ter illustratie vergelijkt de Vermeulen de vrijemarktprijzen voor fontane in juli 2023 (600 euro per ton) ten opzichte van juli 2022 (125 euro per ton), toen de prijzen met bijna 400 procent stegen. Ook in andere maanden is een sterkte stijging te zien in de fontane-vrijemarktprijzen, terwijl de prijs in september, oktober en november wel iets lager uitpakten dan in 2022.
Niet alleen deze cijfers tonen aan dat de aardappeltelers in België vorig jaar vermoedelijk beter het jaar zijn doorgekomen dan de jaren ervoor, ook de contractprijzen spreken daarbij boekdelen. “Deze zijn vorig jaar met 30 procent toegenomen ten opzichte van 2022 en deze verhoging zet zich voor volgend seizoen 2024-2025 verder”, aldus Vermeulen.
Omdat Belga volgens Van Oost en Vermeulen appels met peren vergelijkt, klopt ook de gevolgtrekking van Testaankoop niet. “Integendeel,” reageert Vermeulen, "de verwerkende bedrijven en de vershandel hebben serieus op hun marges ingeboet door de recordprijzen voor aardappelen op de vrije markt.”
Bron: Belga / Eigen berichtgeving
