"Dioxinecrisis had zwaardere gevolgen dan gedacht"

De dioxinecrisis uit 1999 had zwaardere gevolgen voor de volksgezondheid dan tot nu toe werd aangenomen. Dat heeft professor Nik Van Larebeke (UGent en VUB) maandag verklaard in TerZake. “Er is sprake van 20.000 extra kankergevallen bij vrouwen, 22.000 meer gevallen van diabetes en 24.000 bijkomende gevallen van hoge bloeddruk”, concludeert Van Larebeke op basis van onderzoeken.

De dioxinecrisis brak los in 1999, nadat was gebleken dat de giftige stof dioxine in de voedselketen terecht was gekomen. Zeven miljoen kippen en zestigduizend varkens werden preventief geslacht. Grote hoeveelheden zuivelproducten werden uit de rekken genomen en de Belg at geen kip en geen eieren meer. Niet alleen veroorzaakte de dioxinecrisis paniek bij de consument, ook politiek was er sprake van een ware crisis. De politieke verantwoordelijken, Karel Pinxten als minister van Landbouw en Marcella Colla als minister van Volksgezondheid, traden af en de maand nadien verloor de toenmalige CVP de verkiezingen.

Uit onderzoek van Nik Van Larebeke, kankerspecialist aan de UGent en woordvoerder van het steunpunt Milieu en Gezondheid, blijkt nu dat ook de gevolgen voor de gezondheid groter waren dan aanvankelijk gedacht. Van Larebeke maakte destijds zelf drie weken deel uit van de crisiscel. “We schatten toen dat de dioxinevervuiling 40 tot 8.000 extra kankergevallen zou opleveren. Dat blijkt een onderschatting. “De ernst van de zaak is door sommigen een beetje onder tafel geborsteld, door een aantal politici althans.”

Het steunpunt Milieu en Gezondheid mat in 2004 bij 970 volwassenen tussen 50 en 65 jaar de concentratie van verontreinigde stoffen in het bloed. Daaruit bleek dat tien procent van de mensen 2,4 keer meer dioxines in het bloed had dan de groep mensen met de kleinste concentratie. Eind 2011 werden diezelfde mensen bevraagd over hun gezondheidstoestand. “Door extrapolaties en vergelijkingen met de gemiddelde hoeveelheid dioxines die Belgen in het bloed hebben, blijkt dat de dioxinecrisis bij vrouwen twee procent meer kankergevallen veroorzaakte, bij mannen en vrouwen 2,5 procent meer diabetes en 0,9 procent meer hoge bloeddruk”, zegt Van Larebeke, die specialist is in de ontstaansmechanismen van kankers.

“Dat lijken misschien kleine percentages, maar in absolute aantallen worden er toch veel mensen door deze ziektes getroffen”, zegt Van Larebeke. “Door de dioxinecrisis kregen liefst 20.000 vrouwen kanker.” De kankerspecialist geeft wel toe dat het moeilijk is een oorzakelijk verband aan te tonen tussen één kankergeval en de crisis. "Op dit ogenblik is het onmogelijk die cijfers echt precies te berekenen en hard te maken, maar het is mijn inziens evident dat de dioxinecrisis duizenden gevallen van ernstige ziekten heeft veroorzaakt", luidt het.

De dioxinecrisis betekende ook een kantelmoment inzake voedselveiligheid. “Het Europees Parlement had dat jaar al een groenboek gemaakt over voedselveiligheid en vroeg na de verkiezingen aan de Europese Commissie om dat meteen om te zetten naar een witboek om zo in Europa de beste voedselwetgeving van de wereld uit te werken”, zegt EU-parlementslid Bart Staes (Groen) in De Standaard. Enkele maanden later was het witboek klaar.

Het leidde tot 84 maatregelen en wetten. In ons land werd het Federaal Agentschap voor de Voedselveiligheid, beter gekend als het Voedselagentschap, opgericht. “Ons hele kader rond voedselveiligheid, controle, hygiëne, dierenwelzijn, dierlijk afval,... vloeit allemaal voort uit dat sleutelmoment”, zegt Staes. “Natuurlijk betekent dat niet dat we alles perfect op orde hebben. Sommige wetten zijn intussen meer dan tien jaar oud en aan herziening toe. Maar de les die we wel geleerd hebben, is dat voedselcrisissen louterend kunnen werken.”

Bekijk de reportage op Terzake & reactie Bart Staes in de studio.