De Schutter komt met plan B voor GLB: een voedselbeleid
Na meer dan drie jaar participatief onderzoek mag het landbouwrapport van de denktank IPES-Food er wezen. IPES-oprichter Olivier De Schutter, de voormalige VN-rapporteur voor het recht op voedsel, leerde veel uit de gesprekken met honderden landbouwers, wetenschappers, beleid- en opiniemakers. Hij pende 80 aanbevelingen neer om van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) een heus Europees voedselbeleid te maken. “Vergeet de huidige lagekostenpolitiek en veruitwendig verborgen (milieu)kosten van voedselproductie in de prijs. Het huidige landbouwbeleid is de facto een sociaal beleid want het is gericht op goedkoop voedsel produceren”, oordeelt De Schutter. Onze landgenoot geniet internationaal veel aanzien en is een inspiratiebron voor de beweging die ijvert voor agro-ecologie.
Kan de ontwerptekst van de Europese Commissie voor een nieuw gemeenschappelijk landbouwbeleid na 2020 de prullenbak in? Veel blijft er in ieder geval niet van overeind als je het door Phil Hogan uitgetekende landbouwbeleid vergelijkt met het door de denktank IPES-Food onderbouwde pleidooi van Olivier De Schutter voor een voedselbeleid. Van 2008 tot 2014 was De Schutter, in het dagelijks leven hoogleraar aan UCL, VN-rapporteur voor het recht op voedsel. Wanneer hij iets zegt over landbouw en voeding wordt er geluisterd, vreemd genoeg nog meer in het buitenland dan in eigen land.
Na zijn werk voor de Verenigde Naties richtte hij de denktank IPES-Food op. Samen met andere experten verdiepte hij zich drie jaar in het landbouwbeleid, om nu tot de conclusie te komen dat Europa geen landbouw- maar voedselbeleid nodig heeft. “Een gemeenschappelijk voedselbeleid kan voor de ommekeer, meer bepaald voor duurzame voedselsystemen, zorgen op een manier dat een landbouwbeleid dat nooit zal kunnen.”
De Schutter acht een zeer ambitieuze bijsturing van het beleid nodig. Zo ambitieus dat het daaraan voorafgaand debat niet op de oude manier gevoerd kan worden wegens “te ondemocratisch en te sterk onderhevig aan lobbyisten”. Het voedselbeleid dat hij voor ogen heeft, schept een sturend beleidskader zodat de hele voedselketen weet naar welk doel toegewerkt moet worden. Hoe het niet moet, zegt de voormalige VN-rapporteur ook: “Het gezondheidsbeleid bindt de strijd aan met obesitas. Tezelfdertijd is er een landbouw- en handelsbeleid dat ‘junkfood’ goedkoop en overvloedig beschikbaar maakt. Europa geeft jonge landbouwers extra steun, maar ontneemt hen de toegang tot grond door een subsidiemodel dat de grondprijzen de hoogte in jaagt.”
Die tegenstellingen in het beleid kosten handenvol geld. IPES-Food breekt een lans voor een Europees voedselbeleid dat daar komaf mee maakt. De denktank doet 80 concrete voorstellen tot beleidsbijsturing, zowel op korte als (middel)lange termijn. “We bepleiten een overgang naar agro-ecologie: landbouw met meer variatie aan gewassen die de bodem gezond houden en de kleinere boer een inkomen geeft. Je mag van landbouwers evenwel niet verwachten dat ze autonoom omschakelen naar een nieuw en duurzamer bedrijfsmodel. Beleidsmakers moeten daar het nodige voor doen: toegang tot grond verzekeren, opnieuw regionale voedselketens uit de grond stampen, markttoegang vereenvoudigen, veranderingen in het eetpatroon uitlokken, enz.
Een kleine greep uit de 80 voorstellen die beschreven staan in het rapport ‘Towards a Common Food Policy fort he EU’: “Stem de verschillende beleidskaders (landbouw, handel, milieu, enz.) beter op elkaar af door een vicevoorzitter van de Europese Commissie bevoegd te maken voor duurzame voedselsystemen en in de schoot van het Europees Parlement een interdisciplinaire werkgroep op te richten. Verplicht de lidstaten tot het uitrollen van een strategie voor een gezond eetpatroon van hun bevolking als ze toegang willen tot landbouwsubsidies. Herverdeel inkomenssubsidies aan landbouwers door in gans de EU een extra premie voor agro-ecologische praktijken te geven. Laat de advisering van landbouwers niet aan commerciële firma’s over, maar bouw als overheid opnieuw een onafhankelijke landbouwadviesdienst uit. Verhoog daarnaast de steun voor korteketeninitiatieven en voor steden die een voedselbeleid uitbouwen.”
Olivier De Schutter benadrukt dat ‘zijn’ denktank niet de enige pleitbezorger is voor een vernieuwend voedselbeleid. “Meer en meer stemmen gaan op voor een integraal beleid inzake landbouw en voeding: het Europees economisch en sociaal comité, het Comité van de regio’s, een groeiend aantal Europarlementsleden, wetenschappers die binnen de Europese Commissie werken voor onder meer het milieuagentschap (EEA) en onderzoekscentrum (JRC), de OESO en een brede groep van middenveldorganisaties. Ook de landbouwministers van Nederland en Zweden probeerden hun collega’s in de Europese Raad al te overtuigen van de zin van een voedselbeleid.
Het IPES-rapport moet gezien worden als een dringende oproep tot actie. “Of het nu gaat over de hervorming van het landbouwbeleid, de markttoelating van gewasbeschermingsmiddelen of nieuwe handelsverdragen … nooit eerder was de kloof zo groot tussen wat burgers verwachten en wat het huidige beleid bereikt.” Daarom presenteert Olivier De Schutter het rapport als “een plan B voor Europa”, bedoeld om het beleid opnieuw af te stemmen op wat de maatschappij belangrijk vindt en op die manier het vertrouwen van burgers in het Europese project te herstellen. Eerstdaags lees je op VILT.be reacties vanuit Vlaanderen op het denkwerk van IPES-Food.
Meer info: IPES-Food over Common Food Policy
