Nieuw EU-plan wil jonge boeren aantrekken, maar Groene Kring mist financiële onderbouw
nieuwsMet een nieuwe strategie en een ‘starterspakket’ wil de Europese Commissie boerendochters en -zonen over de streep trekken om het erf niet te verlaten. De ambitie van de Commissie is alvast groot, maar de belangrijkste tools om dit te realiseren lijken nog te ontbreken. “Goed dat de Commissie eindelijk met een strategie komt, maar het succes zal afhangen van het budget dat ze de komende jaren aan de sector gunt,” zegt Groene Kring, de Vlaams landbouworganisatie voor jonge boeren. "Ook rechtszekerheid wordt een cruciale factor voor ons."
Onmiskenbare vergrijzingsgolf
De gemiddelde Vlaamse landbouwer die een bedrijf leidt, is vandaag 56 jaar oud. 15 jaar geleden was dat nog 52. De vergrijzing tekent zich niet alleen af bij de bedrijfsleiders, maar in de hele sector. Eén op de vier landbouwers is ouder dan 65, terwijl nog slechts 16 procent jonger is dan 40. 15 jaar geleden lagen die cijfers beide op 19 procent. Van de landbouwers ouder dan 50 heeft ook slechts 14 procent een vermoedelijke opvolger.
Aan cijfers ontbreekt het alvast niet om de vergrijzingsgolf en nood aan generatievernieuwing in de sector te illustreren. Een evolutie die niet alleen in Vlaanderen zichtbaar is, maar weinig verrassend de hele EU treft. Zo is slechts 12 procent van de Europese landbouwers jonger dan 40 jaar, waarvan amper 2,5 procent vrouw. Dat is niet alleen weinig goed nieuws voor de sector, maar ook voor de Europese voedselzekerheid.
De Europese koepelorganisatie voor jonge landbouwers (CEJA) trok hierover de voorbije tien jaar herhaaldelijk aan de alarmbel. Die lijkt nu gehoord te zijn binnen de Europese Commissie. Dinsdag presenteerde ze haar plan met een ambitieuze doelstelling: tegen 2040 wil de Commissie het aandeel jonge boeren verdubbelen van 12 procent naar 24 procent. De demografische evolutie lijkt haar daarbij alvast in de kaart te spelen.
Vijf prioriteiten
De Commissie wil een vlottere generatiewissel bereiken via acties rond vijf prioriteiten: toegang tot financiering, kennis en opleiding, grond, een eerlijk inkomen op het platteland en bedrijfsoverdracht en pensioenen. De belangrijkste hefboom lijkt te liggen in de invoering van een ‘starterspakket’, bedoeld om jonge en nieuwe landbouwers te helpen bij de opstart en uitbouw van een rendabel bedrijf. Naast onder meer opleidingen en een betere toegang tot leningen en andere fondsen, zou het pakket ook een opstartsteun tot 300.000 euro voorzien. De Commissie geeft ook aan te zullen onderzoeken hoe er meer steun vanuit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) terecht kan komen bij jonge boeren.
Ook herhaalt de Commissie haar belofte om een Europees Landobservatorium op te richten voor meer transparantie op de grondmarkt. Dit zou landbouwers een vlottere toegang moeten geven tot grond, grondspeculatie voorkomen, maar ook bedrijfsopvolging ondersteunen. Verder belooft de Commissie de levensomstandigheden op het platteland te verbeteren en initiatieven te ondersteunen die landbouwers de mogelijkheid bieden om vervanging te krijgen wanneer ze ziek zijn of even verlof willen nemen.
De Commissie eist ook dat de lidstaten hun huiswerk maken en een nationale strategie voor generatievernieuwing uitwerken tegen 2028. Ook wordt aangemoedigd om op regionaal niveau alle instrumenten in te zetten om het beroep aantrekkelijker te maken, zoals belastinghervormingen, het opvolgen van grondmobiliteit en het vergemakkelijken van bedrijfsoverdrachten. Tot slot raadt de Commissie de lidstaten aan om minstens zes procent van hun GLB-budget te besteden aan generatievernieuwing. In de versies van het plan die eerder circuleerden, stond dit nog als een verplichting ingeschreven, maar in de definitieve strategie is het afgezwakt tot een aanbeveling.
“We moeten ervoor zorgen dat jonge boeren opnieuw perspectief krijgen. Dat betekent minder regels, betere prijzen en vooral: de mogelijkheid om een bedrijf effectief te kunnen overnemen. Daarom ben ik blij met de sterke voorstellen van Europees landbouwminister Christophe Hansen (EVP)", reageert Europees parlementslid Hilde Vautmans (Renew Europe, Open Vld).
We stellen vast dat er geen verplicht minimumbudget voor jonge boeren vastligt
Waar zijn de middelen?
Veel aangekondigde prioriteiten en een ambitieuze doelstelling maar speelt het plan ook in op de noden en verwachtingen van jonge Vlaamse landbouwers en nieuwkomers? “Niet helemaal”, duidt Justine Arkens, voorzitter van Groene Kring. “Om jonge boeren écht een kans te geven, moet men hen ook budget geven. Helaas stellen we vandaag vast dat de Commissie in geen van haar voorstellen een minimumbudget voor jonge boeren vastlegt. Volgens eerdere voorstellen wil de Commissie het budget voor de volledige sector bovendien met 22 procent reduceren, waardoor er sterk aangevuld zal moeten worden met nationale middelen om alle uitdagingen het hoofd te kunnen bieden”, aldus Arkens. Ook de Europese financiering voor plattelandsontwikkeling staat onder druk, een evolutie waar Vlaams minister van Plattelandsbeleid Hilde Crevits (cd&v) eerder “ernstige zorgen” over uitte.
“Verstikkende wetgeving” wordt niet aangepakt
Wouter Beke (EVP, cd&v), lid van de landbouwcommissie in het Europees parlement, reageert voorzichtig positief op de strategie. “Dit pakket is een goede stap vooruit, maar verre van zaligmakend. Als men de trend ook in Vlaanderen wil keren, moet de Commissie durven kijken naar de realiteit op het terrein, waar vergunningen en de Natura 2000-wetgeving jonge boeren vandaag letterlijk verstikken”, haalt hij een ander groot knelpunt aan voor Vlaamse jong boeren.
“Laat ons inderdaad de olifant in de porseleinkast niet vergeten”, reageert Arkens. “Het stikstofdecreet hangt als een zwaard van Damocles boven ons hoofd en ontneemt ons alle toekomstperspectief. Rechtszekerheid en perspectief zijn nodig voor ons.”
Vlaanderen moet aantonen dat het ambitie heeft om de instroom in de sector te ondersteunen en belang hecht aan voedselzekerheid
Oproep naar Vlaanderen
“Het is 5 voor 12 voor de jonge boeren. De uitdagingen zijn dringend en vragen om concrete stappen”, gaat Arkens verder. “Stappen die aantonen dat Vlaanderen het meent met de jonge boeren en die aantonen dat Vlaanderen de ambitie heeft om de instroom in de sector te ondersteunen en belang hecht aan voedselzekerheid.”
Groene Kring roept de Vlaams minister van Landbouw alvast op om niet te wachten tot 2028 om werk te maken van een actieprogramma rond generatievernieuwing. “Voer bovendien snel de beloften uit het regeerakkoord uit: richt een prijsmonitoringsorgaan op, ontwikkel een fiscaal gunstregime voor successie- en registratierechten bij de overdracht van landbouwgrond, en geef jonge boeren voorrang bij de toewijzing van vrijgekomen gronden van lokale besturen”, luidt het.
