Clash tussen arme en rijke landen op biodiversiteitstop

Het Belgisch EU-voorzitterschap en de Commissie hebben woensdag aangedrongen op compromisbereidheid bij alle delegaties op de VN-top rond biodiversiteit in Nagoya. Op dit moment stokken de gesprekken op een aantal cruciale punten. "Er is politieke wil nodig voor een betekenisvol akkoord", benadrukte eurocommissaris voor Milieu Janez Potocnik.

In Nagoya is woensdag het ministeriële luik op gang getrapt van de VN-top rond biodiversiteit. Belangrijkste knelpunt op de top is het ABS-protocol (Access and Benefit Sharing), waarover al sinds 2002 onderhandeld wordt. Dat moet zorgen voor een eerlijke en verzekerde toegang tot zeldzame soorten en micro-organismen.

"De cruciale clash is eigenlijk heel eenvoudig: rijk versus arm", verduidelijkt Nederlands Europarlementslid Bas Eickhout. "De rijke landen willen vooral de Access, terwijl de arme landen natuurlijk inzetten op de Benefit Sharing." Dat die laatste ook compensaties willen voor de "gestolen genetische rijkdommen" uit het verleden, is voor de industrielanden meer dan één brug te ver.

Vooral Brazilië lijkt niet te willen plooien voor al te vage beloftes door de rijke landen. Het Zuid-Amerikaanse groeiland is van oordeel dat westerse bedrijven al te lang aan de haal gaan met de opbrengsten uit hun zeldzame plant- en diersoorten én micro-organismen. Het ABS-protocol zou daar via duidelijke regels een mouw aan moeten passen.

De twee belangrijkste spelers in het vastgelopen ABS-debat, Brazilië en de  Europese Commissie hebben besloten om, parallel met het formele luik, een poging te ondernemen om alsnog tot een vergelijk te komen, zo bevestigde eurocommissaris Potocnik woensdagavond. Verwacht wordt dat een doorbraak rond ABS (Access and Benefit Sharing) ook de andere knelpunten kan afzwakken.

"Het klopt dat een ontmoeting gepland staat met Brazilië", aldus Potocnik, die aangaf dat hij daarmee slechts één doel voor ogen heeft: "een doorbraak forceren en de deal rondkrijgen". Tegelijk benadrukte de eurocommissaris dat ook met andere delegaties onder vier ogen naar openingen wordt gezocht.

Concreet lopen de gesprekken vooral vast op de precieze waardering van de "genetische rijkdommen", de ingebouwde garanties en de mate waarin ook afgeleide producten nog vergoed moeten worden. Informele bilaterale ontmoetingen zullen die knelpunten nu moeten wegwerken. Lukt dat niet, dan lijkt ook de rest van de top tot mislukken gedoemd.

Gastland Japan beloofde de ontwikkelingslanden twee miljard dollar om het verlies aan biodiversiteit tegen te gaan. Ook de Europese Unie liet intussen weten dat zij één miljoen euro gaat vrijmaken om de ontwikkelingslanden bij te staan in de uitbouw van beschermde natuurgebieden. Karl Falkenberg, topambtenaar bij de Europese Commissie, erkent dat het om een beperkt bedrag gaat, maar benadrukt dat het deel uitmaakt van de "veel grotere" Europese inspanningen inzake biodiversiteit.

De uitbreiding van het percentage beschermde gebieden vormt een belangrijk onderdeel van het nieuw Strategisch Plan dat in Nagoya het licht moet zien. Voordeel is dat het om een makkelijk te controleren afspraak gaat. Toch stipt natuurbehoudsorganisatie WWF beschermde gebieden momenteel aan als één van de "meest problematische" knelpunten in de onderhandelingen. Met name op vlak van definiëring en afbakening zou nog teveel speelruimte overblijven.

Vlaams minister Joke Schauvliege - die de Belgische delegatie leidt - verzekerde in haar tussenkomst dat ze de komende dagen als EU-voorzitter "alles in het werk zal stellen" om de gesprekken weer vlot te trekken om vrijdag toch te kunnen landen. "We moeten dringend tot doeltreffende actie overgaan om te voorkomen dat we de limieten van de natuur overschrijden", besloot ze.

De VN-top in Nagoya is het tiende treffen rond biodiversiteit sinds de wereldtop van 1992 in Rio de Janeiro het 'Verdrag inzake Biologische Diversiteit' opleverde. Dat verdrag bundelt drie centrale doelstellingen: het behoud van biodiversiteit, het duurzaam gebruik ervan en de eerlijke verdeling van de opbrengsten uit zeldzame genetische rijkdommen.

Biodiversiteit raakte de voorbije jaren vaak ondergesneeuwd door het klimaatdebat, maar toch dreigt ook het verlies van plant- en diersoorten ons zuur op te breken. Sinds de jaren '70 verdween goed veertig procent van alle gekende soorten op aarde, wat steeds meer precaire ecologische evenwichten op de helling zet. Doel van Nagoya is dan ook uit te groeien tot een soort 'Kyoto' voor biodiversiteit.