CD&V en Open Vld schieten met scherp op stikstofakkoord

Na een emotionele zitting van de commissie Landbouw vorige week geraakten de gemoederen opnieuw behoorlijk verhit over het stikstofakkoord. Minister van Omgeving en Natuur Zuhal Demir (N-VA) was naar de commissie gekomen om bijkomende vragen van de parlementsleden te beantwoorden. Opnieuw ging er veel aandacht naar het dossier van de abdij van Averbode, maar ook de berekening van de impactscore van de rode bedrijven, de afbakening van de zoekzones en de recente communicatie van VLM werden serieus in vraag gesteld.

Verwarring over rode lijst

De scherpste tussenkomsten waren weggelegd voor Tinne Rombouts (CD&V) en Gwendolyn Rutten (Open Vld), beiden lid van de meerderheid. Allebei wezen ze erop dat de minister steeds gesteld heeft dat er gewerkt wordt met een lijst van rode bedrijven uit 2015, maar dat VLM vervolgens communiceert dat een waarderingskaart uit 2018 en een berekeningsmodel uit 2019 is gebruikt om te bepalen welke bedrijven op de rode lijst zijn gekomen. “Wat is het nu? Is deze lijst effectief van 2015? Of is er een uitzuivering gebeurd en op welke manier dan”, vroegen de politica’s zich af.

Rombouts merkte ook op dat er geen eensgezindheid is over het aantal bedrijven op de rode lijst. “Uit parlementaire stukken uit het verleden maak ik op dat er in december 2020 sprake was van 50 rode bedrijven, in april 2021 stond de teller op 52, in september van datzelfde jaar wordt er gesproken over 56 en nu wordt er verwezen naar een lijst uit 2015 waar oorspronkelijk 58 rode bedrijven op stonden. Elke verklaring hierover ontbreekt. Zijn de berekeningstools doorheen de tijd gewijzigd?”, vroeg het CD&V-parlementslid zich af.

Tegenstrijdige communicatie

Vervolgens ging het ook over de communicatie naar de getroffen landbouwbedrijven. “Uit een parlementair stuk blijkt dat minister Demir in 2021 de opdracht heeft gegeven om alle rode bedrijven die nog niet in traject van stopzetting of flankerend beleid zitten, telefonisch te contacteren. Om welke bedrijven gaat het dan precies? En hoe is dit opgevolgd”, vroeg Rombouts zich af. Ze wou ook weten of de 20 mestverwerkingsbedrijven die moeten stoppen of die bijkomende inspanningen moeten leveren, al verwittigd zijn.

Dat Demir niet opgezet was met het spervuur aan vragen van Rombouts viel op te maken toen ze halverwege de vragen met een wedervraag kwam. “Misschien moet u zelf eens een vraag beantwoorden: bent u voor of tegen het stikstofakkoord?”, klonk het boos. “Als we hier in deze commissie geen vragen meer mogen stellen over akkoorden die worden gesloten, dan betekent dit dat het parlementaire debat volledig wordt gefnuikt”, repliceerde Rombouts later. “Dat je een akkoord goedkeurt, betekent niet dat dit akkoord niet juist en duidelijk moet zijn en dat je er geen vragen mag over stellen”, klonk het bij Rutten.

Het Open Vld-parlementslid trad haar CD&V-collega niet alleen op dat vlak bij. Ze was ook niet te spreken over de communicatie van de minister en haar administratie. “U heeft vorige week gezegd dat alle bezwaren ernstig genomen zullen worden en dat er nadien conclusies getrokken zullen worden, terwijl u dan in de media gaat beweren dat u nog geen rationeel element heeft gehoord om de sluiting van de boerderij van Averbode tegen te houden”, stelde ze scherp. Ze begreep ook niets van het persbericht dat VLM eind vorige week uitstuurde over de bepaling van de lijst met rode bedrijven. “Daarin spreekt het zichzelf tegen, terwijl het wel om een officiële communicatie gaat van een Vlaamse administratie onder de verantwoordelijkheid van de Vlaamse regering.”

Rutten reageerde ook op de uitspraak van Demir tijdens een recent tv-optreden waarin ze stelde dat het in het algemeen belang is om het stikstofakkoord snel uit te voeren. “Het is ook in het algemeen belang dat er geen verwarring, onduidelijkheid of fouten in dit akkoord staan, want dat zorgt voor rechtsonzekerheid en dan kan alles onderuit gehaald worden. Als dit betekent dat er bijsturingen nodig zijn om dit juridisch overeind te houden, dan moeten dit gebeuren. Punt”, zo sprak het Open Vld-parlementslid ferm.

Geen heilige paters

Wilfried Vandaele (N-VA), die zijn minister wilde steunen, was verbolgen over de tussenkomsten van Rombouts en Rutten. “Collega Rombouts stelt zowat de hele PAS-regeling in vraag. Met individuele gevallen kan, hoe spijtig ook voor de getroffen landbouwers, geen rekening gehouden worden in het akkoord. Daarvoor dient het openbaar onderzoek”, repliceerde hij. Vervolgens had hij het ook over de paters van Averbode die misschien niet zo heilig zijn. “Naast de geruchten over een illegale slachtvloer en lozingen in de beek, bereiken ons intussen ook geruchten over illegale boskap door de abdij”, zei hij.

Volgens Rutten hebben deze insinuaties niets te maken met dit dossier. “Dat je in een politiek dossier dermate laag moet zakken dat je een karaktermoord gaat plegen op een patergemeenschap die er al 900 jaar is door hen als halve criminelen af te schilderen, dat is werkelijk ongehoord”, reageerde ze scherp.

Oppositie genoot

Vooruit-parlementslid Bruno Tobback smulde van het parlementair debat. “Er wordt altijd gezegd dat het Vlaamse parlement maar een saaie bedoening is in vergelijking met het federale, maar wat ik hier vandaag bij de meerderheidspartijen zie, daar tegenover is Vivaldi een harmonieus schouwspel”, klonk het.

"Hebben we geen onderzoekscommissie nodig?", vroeg Stefaan Sintobin (Vlaams Belang) zich enigszins cynisch af. “Van de hoerastemming in de Vlaamse regering toen het stikstofakkoord werd voorgesteld, blijft duidelijk niet veel meer over, integendeel. Ik hoor vooral veel tegenstellingen binnen de meerderheid. Er wordt sterk getwijfeld aan de berekeningsmodellen, Demir wil van geen wijken weten over individuele gevallen, terwijl minister Crevits vorige week de deur heeft geopend om geval per geval te bekijken.”

Volgens Sintobin is het duidelijk. “Het stikstofakkoord bestaat enkel nog op papier. Het stikstofakkoord is dood, lang leve het stikstofakkoord!” Hij riep de meerderheid op om terug naar de tekentafel te gaan. “U kan dit dossier nu wel doorduwen”, sprak hij de minister toe, “maar u heeft duidelijk gehoord dat uw coalitiepartners dit niet langer steunen.” Hij zei ook goed te begrijpen dat landbouwers en landbouworganisaties “op hun achterste poten staan in dit dossier”. “Het biedt geen enkele rechtszekerheid naar de toekomst toe”, meent hij.

Ze had het daarbij over de Europese Vogelrichtlijn uit 1979 en de Habitatrichtlijn uit 1992. “Zij vormen de basis van dit akkoord. Daarin werden doelen vastgelegd die we moeten halen en die doorheen de tijd door verschillende regeringen zijn omgezet in Vlaamse regelgeving”, aldus Demir. “Nu is het tijd dat we ook handelen. We moeten als politici consequent zijn en doen wat we gezegd hebben.”

Valies pakken

Vervolgens had ze het ook nog over het onevenwicht tussen landbouw en industrie dat er volgens haar niet is, over de nulbemesting, over de buitenlandse stikstofdepositie in Vlaanderen en over de adviesverlening door het Agentschap Natuur en Bos. Dat laatste gaf bij haar aantreden als omgevingsminister veel te vaak gunstige adviezen, waar ze de administratie ook zou op aangesproken hebben.

“Vanaf dag één dat ik deze bevoegdheid heb gekregen, hebben experten mij gewezen op het grote stikstofprobleem dat er in Vlaanderen is. Ondanks de druk die ik van allerlei kanten voelde, heb ik mij van in het begin heel terughoudend opgesteld in de vergunningsdossiers die in beroep op mijn bureau terechtkwamen. Achteraf gezien ben ik daar heel blij om, anders kon ik nu mijn valies pakken”, zei Demir nog. “Als je het probleem al jaren kent en er dan toch nog voor zorgt dat het probleem groter wordt, dan getuigt dit niet van verantwoordelijk beleid. Terwijl zeker voor vergunningen het voorzichtigheidsprincipe gehanteerd moet worden.”

Geen tweespraak

De minister beloofde nog dat ze met alle bezwaren die tijdens het openbaar onderzoek naar boven komen, zal rekening houden. Dat werd later in de plenaire zitting van het Vlaams parlement ook verzekerd door Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA). "Bedrijven die ten onrechte rood zijn, kunnen hun onderbouwde bezwaren uiten. We leven in een rechtsstaat. Die bezwaren zullen ernstig bekeken worden en dat hebben zowel minister Crevits en minister Demir ook gezegd", zo antwoordde hij op een vraag van Stefaan Sintobin.

Volgens Jambon is er helemaal geen tweespraak binnen zijn regering. “De ambitie blijft om het stikstofakkoord uit te voeren om op die manier het doemscenario van een vergunnningsstop te vermijden”, aldus de minister-president. Hij probeerde de discussie over de rode bedrijven ook in perspectief te plaatsen. "Het gaat om een 40-tal rode bedrijven op een totaal van 12.000 veebedrijven in Vlaanderen. Het blijft een moeilijke beslissing, maar ze is noodzakelijk om een algemene bouwstop te vermijden", aldus Jambon.