Canadese boerderijen hopen op doorbraak rozenwortel

Na de Tweede Wereldoorlog raakten twee Sovjet-wetenschappers, Nikolai Lazarev en Israël Brekhman, geïntrigeerd door de wonderbaarlijke eigenschappen die de natuurvolkeren van Siberië aan de plant toedichtten. Hun onderzoek bevestigde dat rhodiolaextracten de weerstand tegen stress verhoogt en zowel de mentale als de fysieke prestaties opdrijft - zonder dat de gebruiker er aan verslaafd geraakt zoals aan amfetamines of dat er een fatale weerbots volgt na verloop van tijd.

Ze ontwikkelden een sindsdien klassieke test met ratten. Zonder doping peddelden ratten gedurende een kwartier verwoed rond, op zoek naar een uitweg. Met rhodiola in hun lijf hielden de ratten het 35 tot 59 procent langer vol. De Sovjets en later de Russen behandelden het rhodiola-onderzoek als een militair geheim. Ze pepten er hun elitetroepen in Afghanistan en hun Olympische atleten mee op. Kosmonaut Valery Polyakov nam rozenwortel om zijn veertien maanden durende ruimtevlucht in '94-'95 te doorstaan.

Volgens de Russen onderdrukken de actieve bestanddelen van de wortel het cortisol-stresshormoon. Als anti-oxidanten beschermen ze onze cellen tegen aftakeling en ze bevorderen de aanmaak van ATP, de energieleverancier van spieren. Via een Afghanistan-veteraan, Zakir Ramazanov, kwam het rhodiola-verhaal in de jaren '90 terecht in New York. Hij begon met de import van de wortel uit Siberië, en maakte er een voedingssupplement van.

Richard Brown, een psychiater van de Columbia universiteit, testte het middel eerst uit op zijn vrouw die zwaar leed aan de ziekte van Lyme. Na haar wonderbaarlijke herstel schreef hij het middel met goed gevolg voor aan honderden patiënten die geen baat vonden bij klassieke antidepressiva. Een wetenschappelijke verklaring voor de werking van het middel is er nog niet. Farmaceutische bedrijven zien er (nog) geen brood in, omdat geneeskrachtige planten vaak meerdere actieve bestanddelen bevatten, en zo'n combinatie maakt onderzoek omslachtig en duur. En fabrikanten van voedingssupplementen geloven meer in mond-aan-mondreclame dan in onderzoek.

De weinige echt wetenschappelijke tests, waarbij proefpersonen verschillende hoeveelheden krijgen voorgeschreven en soms ook placebo's, staan op naam van Russische en Zweedse onderzoekers en vonden weinig weerklank. De Zweedse onderzoeker Georg Wikman publiceerde onlangs nieuw onderzoek dat opnieuw de antidepressieve werking van Rhodiola rosea bevestigde. Inmiddels is rozenwortel ook bij ons te koop als voedingssupplement onder de benaming Rhodiolaforce.

Het is bepaald niet goedkoop, en blijft voorlopig een marginaal middel. Maar in de VS wordt het stilaan een supersterstatus toegedicht. De Canadese deelstaat Alberta pompt sinds 2004 750.000 dollar in een commercieel kweekprogramma op vijftig grote boerderijen. Rusland voert nu twintig tot dertig ton rozenwortel per jaar uit. Onvoloende om er een commercieel succes van te maken. De kweek van de plant kan daar verandering in brengen.(KS)