Brazilië heft bescherming op deel Amazonewoud op

Opschudding in Brazilië en de rest van de wereld, want de Braziliaanse regering heeft de bescherming van een stuk Amazonewoud dat bijna anderhalve keer zo groot is als België opgeheven om aan mijnbouw te doen. Onder het centrumlinkse beleid van Lula (2002-2010) daalde de druk op het grootste tropische regenwoud ter wereld, maar sinds 2012 gaat het opnieuw de verkeerde kant op, met 2016 als voorlopig nieuw dieptepunt. Braziliaanse milieuorganisaties spreken van de grootste aanslag op het Amazonewoud in vijftig jaar. 

Het Braziliaanse Amazonewoud is ongeveer zo groot als heel West-Europa en staat al decennia onder druk door massale ontbossing, in de eerste plaats voor de houthandel en om plaats te maken voor sojateelt en veehouderij. De voorbije veertig jaar werd een totale oppervlakte zo groot als Frankrijk gekapt, in recordjaar 1995 ging het om de oppervlakte van België. Tussen 2004 en 2012, een periode die grotendeels samenvalt met de legislatuur van de socialistische Lula, daalde de jaarlijkse ontboste oppervlakte van 28.500 tot 4.400 vierkante kilometer.

Die daling heeft volgens onderzoekers ook voor een groot deel te maken met een sterke stijging van de Braziliaanse real ten opzichte van de dollar en lagere prijzen voor exportproducten als soja en rundvlees. Vanaf 2008 trokken de grondstoffenprijzen weer aan, maar bleef de daling zich doorzetten, onder meer door een beslissing van de Braziliaanse Centrale Bank om het verstrekken van landbouwkrediet afhankelijk te maken van eventuele boetes voor illegale ontbossing. Ondanks de boetes, die vaak niet betaald werden, had de gesloten kredietlijn wel een direct effect.

De ommekeer kwam er in 2012, toen het kappen van regenwoud door een versoepeling van de wet opnieuw makkelijker werd gemaakt. Tijdens de jaren die daarop volgden, is de ontbossing opnieuw toegenomen onder druk van de spectaculaire groei van de politieke invloed van de zogenaamde plattelandscoalitie van grootgrondbezitters, sojaproducenten en andere economische spelers voor wie de verdere “ontwikkeling” van het Amazonegebied en grote infrastructuurprojecten van groot belang zijn. Tegelijkertijd worden de steden in het Amazonegebied steeds groter, worden er steeds meer wegen aangelegd, en wordt er meer geïnvesteerd in soja, veehouderij en in grote projecten zoals verschillende hydro-elektrische dammen. Vorig jaar steeg de ontbossing met 29 procent tegenover 2015.

Tegen die achtergrond, en in de wetenschap dat het Amazonewoud een cruciale schakel is in het planetaire klimaatstelsel, heeft de huidige president Temer beslist om de bescherming van het RENCA-reservaat, op de grens van deelstaten Para en Amapa, af te schaffen. Het gebied geniet sinds 1984 bescherming om te verhinderen dat het bos zou sneuvelen voor de schatten die er in de grond zitten. Door Temers beslissing worden delen van het gebied opengesteld voor mijnbouwbedrijven die er vooral naar goud zullen graven. Doelstelling van de overheid is om het aandeel mijnbouw in het Bruto Nationaal Product te laten stijgen van 4 naar 6 procent.

Dat landeigenaars en sojaproducenten de laatste jaren opnieuw een welwillend oor vinden bij de regering heeft te maken met enkele controversiële figuren op sleutelposities. Zo is Blairo Maggi, de huidige minister van Landbouw, de grootste sojaboer van Brazilië en was Osmar Serraglio, ondertussen minister van Justitie, als parlementslid de drijvende kracht achter de ontmanteling van het instituut dat speciale zones creëert voor de inheemse volkeren en zo ook bijdroeg aan de bescherming van het regenwoud. Ook in de Cerrado, een ander gigantisch gebied met grote natuur- en milieuwaarde, verdween tussen 2013 en 2015 30.000 vierkante kilometer bos.

De reactie van natuurbewegingen en ook wetenschappers bleef niet uit. “Deze zomer zijn alle inspanningen die Brazilië doet in de strijd tegen de klimaatverandering in vlammen opgegaan”, zo klinkt het bij een groep wetenschappers. Ze beweren bovendien dat al die ongerepte natuur helemaal niet aangesproken moet worden. “Brazilië heeft genoeg braakliggende grond om de sojaproductie op te drijven.” Bij natuurorganisaties wordt gesproken van de grootste aanslag op het Amazonewoud in de jongste vijftig jaar. Er wordt gevreesd voor de aanleg van nieuwe wegen die op hun beurt leiden tot een verlies aan biodiversiteit en nog maar eens een extra bedreiging voor het woongebied van de inheemse volkeren.