Boeren uit Westhoek houden hart vast bij aanhoudende regen
Zowel de aanhoudende regen als de IJzer die buiten zijn oevers treedt in de Westhoek, baren de boeren veel zorgen. Naar schatting staat dertig procent van de aardappelen nog in het veld en loopt ook de oogst van suikerbieten, wortelen en korrelmais ernstige vertraging en mogelijk schade op. “Dit is vooral funest voor startende boeren", klinkt het. "Het is hopen dat de overheid de huidige weersomstandigheden als een ramp zal beschouwen en met compensaties over de brug komt."
Twee hekken met de waarschuwing ‘wateroverlast’ versperren de Palingstraat in Watou, een deelgemeente van Poperinge in West-Vlaanderen. De voorbije dagen heeft het continu geregend en ook de komende periode ziet het er slecht uit. “Het moet minstens twee weken droog worden, voordat we het land weer op kunnen”, vertelt Chris Derycke (34), akkerbouwer-varkenshouder uit Watou. We nemen met de jonge boer poolshoogte bij een aardappelperceel.
Aan de voorzijde van het glooiende perceel staan de aardappelruggen net boven het water, terwijl er op het hoogste punt geen water zichtbaar is. Op het laagste punt van het aardappelperceel zijn dan weer geen aardappelen zichtbaar. In de beek langs het perceel kolkt het water zich een weg naar een lager punt. “Het land is verzadigd. Het blijft maar regenen”, becommentarieert Derycke.
De jonge boer wordt geflankeerd door Stefan Vandromme, voorzitter van de sectorvakgroep akkerbouw van Boerenbond en tevens ook akkerbouwer en varkenshouder, en Patrick Lemahieu-Ameloot, die zetelt in het hoofdbestuur van de boerenorganisatie. Beide boeren wonen in de buurt en worden eveneens gehinderd door de onophoudelijke regenval. Halverwege het interview verlaat Lemahieu-Ameloot de ruimte nadat hij een kort telefoontje beantwoordt. “De brandweer is bij ons om het water voor de stallen weg te pompen”, verontschuldigt hij zich.
Financiële strop
Chris Derycke heeft in totaal 36 hectare aardappelen. Twee derde daarvan is geoogst, 14 hectare wacht nog op de rooimachines van de loonwerker. Derycke heeft er een hard hoofd in. Mogelijk dat een gedeelte van de aardappelen nog gered kan worden, maar dat het verlies groot is, staat als een paal boven water. “Als aardappelen 24 uur onder water staan, gaan ze rotten. Ook de aardappelen die niet helemaal onder water gestaan hebben, krijgen te maken met een verhoogde ziektedruk.”
De ondernemer geeft aan dat de dreigende misoogst drukt op zijn gezinsleven. “De kosten liggen op 5.000-6.000 euro per hectare. We hebben nog 14 hectare staan. Reken zelf maar uit. Dat is een financiële strop. Dit komt bovenop de langdurige crisis in de varkenshouderij waar wij nog niet van hersteld zijn”, vertelt de boer. Hij erkent dat sommige buren nog meer pech hebben, omdat ze nog niets gerooid hebben, en hij blijft een sprankje hoop houden. “Zo lang het niet vriest, is er een kans dat we aardappelen kunnen oogsten", klinkt het.
Vandromme sluit zich daarbij aan: “In 2001 heb ik door een nat najaar ook een gedeelte van de aardappelen moeten laten staan en heb deze pas in maart of april het jaar erop gerooid, kort voordat de nieuwe aardappelen de grond ingingen.” Vandromme kijkt angstig terug op deze tijd. “Ik heb toen als jonge landbouwer een flinke financiële kater gekend en heb mij sindsdien voorgenomen de aardappelen zo vroeg mogelijk binnen te halen.” Dit jaar slaagde Vandromme er wel in om zijn aardappelen tijdig te oogsten. Op 17 oktober had hij zijn laatste aardappelen binnen. De oogst was met meer dan 50 ton per hectare boven verwachting. In de regio halen oudere bewoners herinneringen op van 1976. “In dat jaar heeft het leger geholpen bij de aardappeloogst, omdat een mislukking anders dreigde”, aldus Vandromme.
280 liter water op een maand
“Nadat mijn aardappelen binnen waren, is het onophoudelijk gaan regenen in deze regio", gaat Vandromme verder. "Van de 30 dagen hebben we 25 regendagen gehad en de voorbije maand is er zo’n 280 liter gevallen. Dat is dubbel zo veel als in vele anderen jaren. Overal in Vlaanderen doen zich soortgelijke problemen voor, maar sommige gebieden zijn ernstiger getroffen”, laat Vandromme weten. Hij schat dat er gemiddeld nog 20 procent van het Vlaamse aardappelareaal nog niet geoogst is. “In Limburg is dat bijvoorbeeld tien procent en hier in de Westhoek en de rest van Zuid-West-Vlaanderen is dit 30 procent of meer.”
Naast de regenval hebben bepaalde regio’s in de Westhoek ook te maken met de rivier de IJzer die buiten zijn oevers treedt en sommige velden en gebouwen blank zet. “Meerdere huizen zijn hierdoor geëvacueerd en ook landbouwbedrijven moeten mogelijk hun vee evacueren”, vervolgt Vandromme die aangeeft dat de grootste overlast verschoven is van de regio-Watou naar de regio Stavele en Diksmuide.
Volgens hem slaagt de rivier er niet in om het water dat zich in Noord-Frankrijk verzameld heeft, tijdig af te voeren naar de zee. “Er is de voorbije jaren al meermaals gevraagd om de rivier uit te baggeren, om zo meer capaciteit te hebben, maar daar is niets mee gedaan”, duidt Vandromme. Wel zijn er in het verleden voorzorgsmaatregelen genomen om de wateroverlast van de rivier te beperken voor de bevolking. Zo zijn er rond Poperinge waterbuffers aangelegd om het water te bufferen en gecontroleerd af te voeren.
Atypisch voorjaar
Alhoewel de IJzer vaker wateroverlast veroorzaakt, zijn de problemen voor de landbouwers dit jaar groter dan in andere jaren. Dat heeft ook veel te maken met het atypische oogstjaar. Door de vele regen in het voorjaar hebben boeren pas laat in het voorjaar kunnen poten, waardoor de teelt achteruit is geschoven. “Normaal gezien zijn begin oktober de laatste aardappelen binnen. Dit jaar hebben boeren door de late start de oogst nog wat uitgesteld in de hoop om toch wat meer volume te halen”, stelt Vandromme.
In het geval van Derycke speelt nog een andere factor mee. Behalve aardappelen, teelt de boer ook uien, bonen en bloemkolen. Vooral deze laatste schopten de planning behoorlijk in de war. “De bloemkolen waren eerder klaar dan normaal. Normaal kennen ze 115-130 groeidagen, maar dit jaar waren het er 95.” De boer was hierdoor genoodzaakt zijn bloemkool eerder binnen te halen en had zijn handen hiermee vol. “We waren hier medio oktober mee klaar en toen was er te weinig tijd om ook de aardappelen binnen te halen. Ook omdat de loonwerkers overuren draaien en geen machines beschikbaar hadden.”
Brede weersverzekering moet nog afrekenen met groeipijn
27 april 2023Rampenfonds en ruggespraak met afnemers
Vandromme pleit ervoor dat de overheid de wateroverlast als ramp erkent, waardoor boeren aanspraak kunnen maken op een vorm van compensatie. Tot voor kort konden landbouwers aanspraak doen op het rampenfonds, maar met de opkomst van de brede weersverzekering kwam deze mogelijkheid te vervallen. “En de premies voor de brede weersverzekering zijn zo hoog dat maar weinig boeren verzekerd zijn”, suggereert hij.
Derycke op zijn beurt pleit ook voor een eenmalige afschaffing van de vanggewasverplichting waar boetes aanhangen indien de verplichtingen niet nagekomen worden. De Vlaamse Landmaatschappij (VLM) liet ondertussen weten dat de landbouwers die de equivalente maatregel ‘Wintergranen of wintervlas na nitraatgevoelige hoofdteelten’ hebben aangevraagd en nu geconfronteerd worden met wateroverlast, deze niet terug zelf moeten intrekken. Om aan de verplichtingen te voldoen zouden de wintergranen en -vlas ingezaaid moeten worden op ten laatste 30 november. "Maar wateroverlast maakt het voor getroffen landbouwers die deze maatregel aanvroegen echter onmogelijk om de granen of het vlas (tijdig) in te zaaien. Die landbouwers hoeven de aanvraag van de maatregel niet in te trekken. De Mestbank houdt bij de evaluatie van het gerealiseerde doelareaal vanggewassen rekening met deze situatie van overmacht.", aldus VLM.
Daarnaast hangen ook de contracten met verwerkers als een molensteen om de nek van de boeren. “Wij adviseren alle aardappelboeren om tijdig met hun afnemers in gesprek te gaan”, benadrukt Vandromme die de nodige coulance van de verwerkers verwacht. “Er is sprake van overmacht”, herhaalt hij.
Alhoewel de grootse schade zich voordoet in de aardappelteelt, blijven ook andere gewassen langer dan anders in de grond zitten en tikt de klok. Zo zijn sommige korrelmaisvelden in de regio verzopen en zijn de stengels in andere velden omgewaaid. Zo heeft Lemahieu-Ameloot nog suikerbieten en witloofwortelen in de grond. “De oogst hiervan kan nog wel even wachten, maar een combinatie met vorst zou funest zijn”, klinkt het.
De akkerbouwer heeft 12 hectare bieten. “Een gedeelte daarvan had vorige week geleverd moeten worden bij de Iscalfabriek in Fontenoy, maar wij hebben niet aan onze leverplicht kunnen voldoen”, aldus Lemahieu-Ameloot. Doordat het te nat is om het veld op te gaan, verwacht hij ook de komende weken niet te kunnen leveren. Omdat meerdere boeren in de regio in hetzelfde schuitje zitten, heeft Iscal vorige week boeren opgeroepen om vrij te rooien. “Wie het veld op kan, mag rooien”, is het adagium waarmee Iscal leveringsproblemen wil voorkomen.
