Blue Deal mist concrete doelen en financiering
nieuwsDe doelen van de Blue Deal moeten concreter zijn en de aanpak krachtdadiger. Dat stellen de Strategische Adviesraad Landbouw en Visserij (SALV), de Minaraad en de SERV na hun analyse van het ontwerpplan. Volgens hen zijn ook de beschikbare middelen ontoereikend voor het ambitieniveau en de uitdagingen.
Om waterschaarste en droogte aan te pakken lanceerde de vorige Vlaamse regering in 2020 de Blue Deal. Sinds 2023 is die wettelijk verankerd, waardoor elke nieuwe Vlaamse regering verplicht is zo’n plan op te maken. Daarin moeten telkens de doelstellingen, financiering, beleidslijnen en maatregelen staan om zowel de waterkwaliteit als de waterzekerheid te versterken. Ook moeten de verbanden met andere beleidsdomeinen in kaart worden gebracht.
"De opmaak van een Blue Deal is een grote uitdaging want de inhoudelijke reikwijdte is zeer breed, en de koppeling tussen de verschillende doelen, instrumenten en financiering zijn veelvuldig en complex”, aldus de adviesraden. “De urgentie van de problemen maakt dat ook de verwachtingen hoog zijn.”
Te veel vage bewoordingen
En die verwachtingen worden in de voorlopige ontwerpnota niet helemaal ingelost voor de drie adviesraden. Zo moet volgens hen het motiverend en mobiliserend karakter veel sterker worden. “De aanpak van de problemen vraagt meer krachtdadigheid, waarbij stakeholders worden gemotiveerd en gemobiliseerd om samen vooruitgang te boeken”, klinkt het. “Het ontwerp bevat op te veel plaatsen vage bewoordingen.”
Zo kan het volgens de raden concreter op vlak van langetermijnvisie, budgetten, doelstellingen en garanties dat die ook gehaald kunnen worden. “Bij het bepalen van de doelstellingen moeten de effecten van het toekomstig beleid correct ingeschat worden en dienen de onzekerheden rond data, aannames en modellen transparant te zijn”, schrijft SALV.
Verder moeten ook de maatregelen veel concreter doorgewerkt worden naar effectieve beleidsinstrumenten, in alle sectoren. “Een goede onderbouwing van het nodige beleid zorgt ervoor dat de maatregelen juridisch sterk en haalbaar zijn”, luidt het.
Meer ambitie gevraagd
Naast duidelijkheid vragen de adviesraden ook meer ambitie op vlak van waterzekerheid. “De risico’s van droogte en overstromingen moeten omlaag”, klinkt het. Momenteel is Vlaanderen bezig om vergunningprocedures te vereenvoudigen. De drie raden bevelen aan om daarbij ook te bekijken hoe maatregelen rond klimaatadaptatie en waterzekerheid vereenvoudigd kunnen worden.
“We verwelkomen alvast ook de inspanningen om de waternoden van onder meer de landbouwsector beter in beeld te brengen”, aldus SALV. “Maar we herhalen met aandrang om uiteindelijk te komen tot een overkoepelend Vlaams strategisch plan waterbevoorrading. Zo’n plan moet zowel de waterbronnen als noden van alle sectoren omvatten. Dit moet afgestemde oplossingen voor de watervraag mogelijk maken.”
De uitgangspunten moeten 'haalbaar’, ‘betaalbaar’ en ‘billijk’ zijn
Onvoldoende middelen
De adviesraden stellen duidelijk dat de financiering onvoldoende is: “Het ambitieniveau is enkel haalbaar met de nodige middelen en effectieve maatregelen. De overheidsmiddelen die nu vooropgesteld worden zijn ontoereikend voor de grote uitdagingen. In globo gaat het om 285 miljoen euro over heel de legislatuur.” Zeker de komende jaren zouden de budgetten voor de Blue Deal zeer beperkt zijn. “Problematisch”, zeggen de adviesraden, want niets doen zal uiteindelijk meer kosten dan actie ondernemen.
De raden geven enkele aanbevelingen om efficiënter om te gaan met de beschikbare middelen. “Dat moet transparanter en efficiënter gebeuren over beleidsgrenzen heen zodat gebiedsgerichte werking écht mogelijk wordt. De verkokering van de budgetten nu maakt het moeilijk om geïntegreerd en samenhangend te werken.”
Verder laten de adviesraden weten dat de uitgangspunten naast haalbaar, ook betaalbaar en billijk moeten zijn. De bezorgdheid rond betaalbaarheid verdient volgens de raden enige objectivering door voor een reeks maatregelen zowel de kosten, baten als mogelijke financieringsbronnen nader in beeld te brengen.
Tot slot pennen de Minaraad, de SERV en SALV in hun rapport diverse aanbevelingen neer om te komen tot betere koppelkansen met andere beleidsdomeinen zoals ruimte, industrie, natuur en landbouw.
Koppelkansen met landbouw
Om de koppelkansen met landbouw te maximaliseren, pleiten de adviesraden ervoor om nog meer gebruik te maken van de mogelijkheden binnen het GLB. Ook zouden er diverse verdienmodellen in de landbouw ontwikkeld moeten worden die de waterdoelen helpen realiseren. Ze verwijzen daarbij naar voorbeelden zoals vergoedingen voor ecosysteemdiensten en verdienmodellen rond paludicultuur (natte landbouw, red.) en koolstoflandbouw.
In hun advies benadrukken ze ook het belang van een gezonde bodem voor het welslagen van het waterbeleid. Daarnaast kunnen ook maatregelen uit de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) en het Mestactieplan (MAP) waardevolle bijdragen leveren. Een geïntegreerd beleid dat concrete stappen vooruitzet is dan ook cruciaal volgens de raden om de doelen te realiseren.
