Bedreigen microplastics onze voedselgewassen?
nieuwsKun je je een wereld voorstellen zonder rijst, tarwe of maïs? Het lijkt ondenkbaar, maar wetenschappers waarschuwen dat microplastics een ernstige bedreiging vormen voor deze basisgewassen. De gevolgen kunnen groot zijn: een lagere voedselproductie en mogelijk zelfs tekorten.
Microplastics, kleine plastic deeltjes die overal in het milieu terechtkomen, kunnen ervoor zorgen dat gewassen minder goed groeien. Onderzoekers schatten dat de productie van rijst en tarwe met 4 tot 14 procent kan dalen. In Azië, waar deze gewassen massaal worden verbouwd, zou de jaarlijkse oogst met 54 tot 177 miljoen ton kunnen afnemen. Hierdoor lopen wereldwijd zo’n 400 miljoen mensen risico op voedseltekorten binnen 20 jaar. Dat blijkt uit een nieuwe studie van de Universiteit van Nanjing (China).
Waarom zijn microplastics zo schadelijk?
Microplastics beïnvloeden de groei van planten op verschillende manieren. Ze kunnen de opname van voedingsstoffen en water verstoren en zonlicht blokkeren, wat fotosynthese bemoeilijkt. Minder fotosynthese betekent minder energie voor de plant, waardoor deze minder goed groeit. Studies tonen aan dat landplanten hierdoor gemiddeld 12 procent minder fotosynthese uitvoeren.
Microplastics beïnvloeden niet alleen gewassen, maar ook het mariene ecosysteem. Algen, een cruciale voedselbron voor zeedieren, worden bedekt door microplastics, waardoor hun fotosynthese met 7 procent afneemt. Dit heeft gevolgen voor de vis- en zeevruchtenpopulaties die jaarlijks met 1 tot 24 miljoen ton kunnen afnemen. Dit heeft niet alleen ecologische gevolgen, maar kan ook de voedselvoorziening van miljoenen mensen in gevaar brengen.
Net zo schadelijk als klimaatverandering?
De impact van microplastics op de landbouw en oceanen wordt door wetenschappers vergeleken met die van klimaatverandering. Minder fotosynthese betekent minder opname van CO2 door planten en algen, wat de opwarming van de aarde kan versnellen.
Hoewel nog niet alles bekend is over de exacte gevolgen van microplastics op de gezondheid van mens en natuur, is er een groeiend besef dat actie nodig is. Wetenschappers roepen overheden op om strengere maatregelen te nemen. Professor Richard Thompson van de Universiteit van Plymouth benadrukt: “Het is van cruciaal belang dat we nu handelen".
In december 2024 lukte het wereldleiders nog niet om een akkoord te bereiken over een VN-verdrag tegen plasticvervuiling. Nieuwe onderhandelingen zijn gepland voor augustus 2025, maar vooral de Verenigde Staten houden de vooruitgang tegen.
Tot 2.000 stukjes microplastics in Vlaamse landbouwgrond
19 april 2024Microplastics in Vlaanderen
Ook in Vlaanderen staat het probleem hoog op de agenda. Minister van Omgeving en Landbouw, Jo Brouns, bevestigde in de commissie Leefmilieu van het Vlaams parlement dat microplastics een zorgpunt blijven binnen het milieubeleid. Vlaanderen investeert in onderzoek naar de verspreiding van microplastics in water en bodem en werkt aan strengere normen voor afvalbeheer.
Uit studies blijkt dat huishoudelijk afvalwater en bandenslijtage de grootste bronnen van microplasticvervuiling in Vlaanderen zijn. Hoewel waterzuiveringsinstallaties 97,5 procent van de microplastics uit afvalwater filteren, stroomt er jaarlijks nog steeds 623 ton plastic de natuur in. Bandenslijtage is een nog groter probleem: elk jaar komt er 650 ton rubber vrij, waarvan 250 ton in het oppervlaktewater terechtkomt.
Strengere regelgeving
Om plasticvervuiling te verminderen, gelden er in Vlaanderen strikte regels. Biologisch afbreekbare verpakkingen mogen niet bij het gft-afval en compost moet aan strenge kwaliteitsnormen voldoen. Sinds 2021 zijn microplastics in cosmetica en schoonmaakmiddelen beperkt via de Europese REACH-regulering. Ook plasticpellets, die vaak in de industrie worden gebruikt, worden strenger gecontroleerd.
Volgens minister Brouns blijft het ‘de vervuiler betaalt-principe’ centraal staan in het beleid. Voor microplastics in water bestaan al saneringstechnieken, maar voor plastic in de bodem zijn er nog geen goede opruimmethoden. De enige opties zijn nu nog afdekken, storten of verbranden. Verder onderzoek blijft daarom nodig.
