Akkerbouw krabbelt overeind al blijft graan goedkoop

Van de raming van het Vlaams landbouwinkomen door Boerenbond is de lezer bijgebleven dat er na een rotslecht 2014 (-19%) geen beterschap is (-1%), tenzij de toeslag voor melk en varkens in rekening wordt gebracht (+6,4%). Aan die globale raming gaat heel wat studiewerk per deelsector vooraf. Eén voor één zullen we ze bespreken, te beginnen bij de in areaal grootste plantaardige sector. Akkerbouwers werden na een kurkdroge zomer verrast door een onverwacht goede graanoogst. Voor aardappelen en industriegroenten kwam de regen wat te laat, waardoor de opbrengsten lager uitvallen dan in 2014. De prijzen voor aardappelen liggen duidelijk hoger dan vorig jaar. Dat kan ook moeilijk anders want boeren moesten hun vrije (niet onder contract, nvdr.) aardappelen vorig seizoen haast gratis weggeven.

De productiewaarde in de plantaardige sector stijgt dit jaar naar verwachting met 13 procent. Bij de procentuele stijgingen in de berekeningen door Boerenbond past de opmerking dat 2014 in haast alle sectoren dramatisch slecht was. In 2015 verkeren akkerbouw, tuinbouw, fruitteelt en sierteelt niet in een hoera-stemming maar in vergelijking met hun collega-veehouders brengen ze het er beter vanaf. Over het algemeen is de onzekerheid nog groot, één jaar na het wegvallen van een belangrijke afzetmarkt als Rusland door een politiek boycot. In de akkerbouw zit de omzet na een stijging met 28,8 procent ten opzichte van 2014 terug op het niveau van 2013. Daarmee ligt het duidelijk boven het meerjarig gemiddelde van de periode 2003-2007, het tijdperk voor de hevige prijspieken en -dalen. Akkerbouw heeft een aandeel van 11,7 procent in de totale productiewaarde van de Vlaamse land- en tuinbouw. Het is de vijfde grootste deelsector na varkens, vleesvee, melkvee en groenteteelt.

Voor akkerbouwers startte het nieuwe seizoen met de uitzaai van granen in het najaar van 2014. Dat verliep zeer vlot door de gunstige weersomstandigheden. Het areaal wintertarwe en -gerst nam daardoor aanzienlijk toe terwijl het korrelmaïsareaal terugviel. De opbrengsten waren uitzonderlijk goed en onverhoopt gelet op de aanhoudende droogte van juni tot half augustus. Ook op internationaal vlak werden goede oogstresultaten in de granen geboekt. Daardoor is de wereldwijde productie in 2015 opnieuw groter dan het verbruik.

Toen in juli de goede graanopbrengsten duidelijk werden, zijn de graanprijzen gevoelig gedaald. Landbouwers merken dat meteen wanneer zij de afrekening krijgen van hun graanhandelaar. De consument die een brood koopt, profiteert daar niet mee van. Welke bokkensprongen de tarweprijs tussen 2008 en nu ook gemaakt heeft, brood is gestaag duurder geworden, van 2,34 euro per kilo voor een bruin brood in 2008 naar 2,59 euro voor datzelfde brood deze zomer. Uit berekeningen die Boerenbond maakte op basis van cijfers van de FOD Economie blijkt dat bij aardappelen producenten- en consumentenprijs wel dezelfde trend volgen. Deze zomer kreeg een teler iets meer dan 15 eurocent per kilo aardappelen terwijl de winkelprijs ongeveer 1,20 euro bedroeg.

Bij diepvriesgroenten is het negatief effect van de droogte op de opbrengst er wel, maar ook daar toonde de natuur zijn veerkracht. “We weten dat, en daarom houden we de boot af als journalisten ons vragen om rampscenario’s te voorspellen”, verklaart Boerenbondvoorzitter Piet Vanthemsche. Maar het klimaat verandert natuurlijk wel. Toch leven we nog altijd in één van de beste teeltgebieden ter wereld voor plantaardige productie.”

Na een sterke stijging van het aardappelareaal in 2013 en 2014, in twee jaar tijd steeg het areaal met meer dan een vijfde, nam het areaal dit seizoen af. Door de droogte zijn ook de opbrengsten in Vlaanderen en de andere belangrijke Europese productieregio’s lager. Het effect op de prijzen van vrije aardappelen laat zich raden. Na dramatisch lage prijzen in 2014 is de vrije markt sterk opgeveerd. “Gelukkig maar”, zegt economisch adviseur bij Boerenbond François Huyghe. Meteen wijst hij er ook op dat ongeveer 60 procent van de aardappelen onder contract geteeld wordt. De contractprijs daalde in 2015 met negen procent tegenover 2014. Rekening houdend met zowel de contractprijs als de ontwikkelingen op de vrije markt gaat Huyghe uit van een gemiddelde aardappelprijs die ongeveer het dubbele bedraagt van 2014.

De oppervlakte suikerbieten daalde in Vlaanderen met 9,7 procent ten opzichte van 2014. Vooral door die inkrimping van het areaal zal de totale suikerproductie naar schatting ruim tien procent lager liggen dan in 2014. Ook verwacht Boerenbond dat de in 2014 gerealiseerde bietenprijs dit jaar niet gehaald zal worden. Algemeen wordt uitgegaan van een prijsdaling met zeven procent. “Verklaring hiervoor is de terugval van de suikerprijzen op de wereldmarkt”, aldus Huyghe.

Tot slot bespreekt hij drie in Vlaanderen kleinere teelten: vlas, koolzaad en cichorei. De oppervlakte vlas steeg (+20%) terwijl het rendement 15 procent lager lag. “Vlas heeft duidelijk geleden onder de droge weersomstandigheden in de maand juni. Daardoor ligt de geproduceerde hoeveelheid amper 1,7 procent hoger. De marktsituatie bleef stabiel, evenals de prijzen.” Bij koolzaad stijgt zowel de productie (+15,8%) aks de prijs (+2,5%) in vergelijking met 2015. De oppervlakte cichorei voor industriële verwerking daalde met 11,3 procent, terwijl de opbrengsten naar schatting vier procent lager zullen liggen. Globaal ligt de productie 15 procent lager dan vorig jaar, terwijl de contractprijzen op hetzelfde niveau bleven.

Door het grote areaal dat akkerbouwers bewerken is voor hen de prijsdaling bij meststoffen (-1%) en gewasbeschermingsmiddelen goed voelbaar geweest in het kostenplaatje. De kunstmest die goedkoper werd, is ammoniumnitraat (-5%) en kaliumchloride (-6,5%). De prijzen van andere meststoffen, zoals vloeibare stikstof en samengestelde korrelmeststoffen, bleven stabiel of kenden zelfs een stijging. In 2015 werden er minder meststoffen toegediend op het Vlaamse landbouwareaal. Gewasbescherming werd goedkoper door een lagere ziektedruk bij de planten, wat een voordeel mag heten van de droge zomer. Vooral in de aardappelteelt is dat goed voelbaar. De aardappelplaag is in een nat seizoen veel moeilijker beheersbaar.