Aantal rode bedrijven halveert na verfijning zoekzones

Het aantal 'rode' landbouwbedrijven, veebedrijven die te veel stikstof uitstoten voor nabijgelegen natuur en daardoor niet langer uitgebreid of hervergund worden, is met bijna de helft gedaald ten opzichte van de voorlopige kaart van oktober 2014. Er zijn ook een derde minder bedrijven die code 'oranje' zullen krijgen. Dat zegt Vlaamse minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege na verfijning van de kaart met zoekzones. Boerenbond is tevreden, maar wijst op de nood aan begeleiding van de getroffen bedrijven. Natuurpunt waarschuwt dat de kaart met zoekzones waarbinnen natuurdoelen moeten worden gehaald nog niet juridisch sluitend is.

De Vlaamse regering werkt sinds april 2014 aan een 'programmatorische aanpak stikstof' (PAS). De Europese habitat- en vogelrichtlijn bepaalt namelijk dat elke Europese lidstaat de beschermde soorten en elke habitat op zijn grondgebied duurzaam in stand moet houden. De landbouw levert, net als de industrie en het verkeer, een belangrijke bijdrage aan de stikstofneerslag. In een eerste fase werd een voorlopige kaart gemaakt met zoekzones waarbinnen Europese natuurdoelen moeten worden gehaald. Een brief aan landbouwers met een eerste inschatting van hun situatie, zorgt sinds oktober vorig jaar voor onrust in de sector.

De kaart met voorlopig vastgestelde zoekzones werd afgelopen zomer verder verfijnd. "Voor de realisatie van 104.298 hectare speciale beschermingzones (SBZ) worden 39.032 hectare in het bezit van de Vlaamse en lokale overheden en de terreinbeherende verenigingen ingeschakeld als doelgebied", verduidelijkt minister Schauvliege. "Dat leidt tot inkrimping van de zoekzones en tot meer zogenaamde 'vrije ruimte' die geen rol speelt in dit vergunningsproces."

Als gevolg daarvan daalt het aantal 'rode bedrijven' van 135 naar 70 (-48%). Rode bedrijven zijn veehouderijen die 50 procent meer stikstof uitstoten dan naburige natuurgebieden aankunnen, waardoor ze niet meer kunnen uitbreiden of hervergund worden. Het aantal 'oranje' landbouwbedrijven daalt van 1.429 naar 972 (-30%). Dat zijn bedrijven die drie tot 50 procent te veel stikstof uitstoten. Zij zullen bij een uitbreiding of hervergunning 30 procent minder stikstof moeten uitstoten. Als gevolg van de daling in de twee vorige categorieën stijgt het aantal 'groene' bedrijven naar 21.669 (+ 2,5%).

De betrokken bedrijven worden maandag verwittigd van de resultaten van de verfijning van de zoekzones. "Ik ben blij dat we, ongeveer een jaar na de eerste indicatieve brieven, de helft van de boeren hebben kunnen vrijspelen door in de natuurdoelen de sterkste schouders (de overheden) de zwaarste lasten te laten dragen", zegt minister Schauvliege.

De minister maakt zich sterk dat door maatwerk met de betrokken bedrijven, en in overleg met natuur- en landbouworganisaties, de aantallen rode en oranje bedrijven nog verder "met enkele eenheden" zullen dalen de komende maanden. "We komen onze engagementen tegenover de getroffen boeren na en laten niemand in de kou staan. Voor de boeren met een rode of oranje kaart ontwikkelen we een herstructureringsprogramma en voorzien we in middelen om voor hun bedrijf een oplossing op maat te zoeken", aldus nog de minister.

Op 18 september lanceert minister Schauvliege een internettool voor de berekening van de stikstofuitstoot van landbouwbedrijven. Het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) maakte een lijst van bekende en nieuwe technieken om stikstofemmissies van veestallen te verminderen.

Boerenbond is tevreden dat het aantal bedrijven naar beneden gaat. “Het is ook goed dat de beslissing binnen de timing en de afspraken werd genomen”, zegt Anne-Marie Vangeenberghe, woordvoerder van Boerenbond. "Maar dit is een eerste stap, het is nu belangrijk dat de resterende bedrijven goed begeleid worden.” Boerenbond zegt dat die begeleiding ook belangrijk is voor de 'oranje' bedrijven, die bij uitbreiding of hervergunning 30 procent minder stikfstof moeten uitstoten. "Daar moeten ook nog veel afspraken gemaakt worden, want 30 procent uitstoot naar beneden vinden wij voor sommige bedrijven onrealistisch. De vraag is of er ook andere oplossingen bestaan.

Het is ook belangrijk dat de minister de nodige budgetten op tafel legt." De organisatie wijst erop dat de tien miljoen die Schauvliege voor 2015 reserveerde, ongeveer vijf rode bedrijven kan helpen. Boerenbond zegt dan ook dat de mededeling van zondag de druk op de vergaderingen niet zal wegnemen. Maandag maakt minister Schauvliege aan de betrokken bedrijven duidelijk welke code ze krijgen in de verfijnde zoekzones.

Volgens Natuurpunt is alle communicatie over de zoekzones voorbarig. “De kaart met zoekzones waarbinnen natuurdoelen moeten worden gehaald, is juridisch nog niet sluitend. Er is alleen maar juridische zekerheid voor gebieden met een goedgekeurd beheerplan. "Dat is belangrijk voor de overheid zodat ze weet wat daar gaat gebeuren, maar ook voor de terreinbeherende verenigingen, dat er beheermiddelen zijn. Als je op basis van deze kaart vergunningen zal afleveren, begeef je je op glad ijs”, zegt Wim Van Gils van Natuurpunt. De natuurorganisatie is er naar eigen zeggen vragende partij voor om dit probleem op te lossen. “We hebben eraan meegewerkt en zullen dat ook blijven doen. Maar alle partijen zijn wel gebaat bij een rechtszekere oplossing die juridisch sluitend is en dat is deze kaart niet”, klinkt het.

Over het compromis om ruim 39.000 hectare in bezit van de Vlaamse en lokale overheden en de terreinbeherende verenigingen in te schakelen als doelgebied, gaat Natuurpunt akkoord met het principe dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. "Afspraak was wel dat er goedgekeurde beheersplannen zouden zijn om de zoekzones te verkleinen, voor een groot stuk is dat het geval, maar voor een ander deel is dat niet het geval. Eigenlijk was de afspraak dat dit gelijktijdig zou gebeuren, maar ondertussen zijn er wel al kaarten gemaakt om vergunningen af te leveren. Dat is een proces met twee snelheden. Men heeft een soort boekhoudkundige oefening gemaakt, maar de ruimtelijke oefening is nog niet af."

Bekijk de reacties van Schauvliege en Vanthemsche in het VRT-journaal.