"Sociale psychologie weet boeren beter te overtuigen"

In Campuskrant, het tijdschrift van de K.U.Leuven, legt landbouweconoom Erwin Wauters uit dat technieken uit de sociale psychologie beter geschikt zijn om landbouwers te overtuigen van de voordelen van milieuvriendelijke technieken zoals erosiebestrijding. “Landbouwers zijn immers weinig ontvankelijk voor rationeel-economische argumenten”, stelt Wauters in zijn doctoraat.

Traditioneel trachten landbouweconomen maatregelen in het kader van erosiebestrijding te verklaren vanuit het rationeel-economische motief van de maximalisering van de netto-baten. “Wetenschappers en landbouwvoorlichters hebben het vooral over bodemvruchtbaarheid op middellange termijn, opbrengstverschillen en installatiekosten”, zegt Erwin Wauters die doctoreerde aan de K.U.Leuven en nu werkzaam is bij het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO). “Die aanpak bewees zijn succes als het ging om zuiver landbouwkundige innovaties zoals het gebruik van nieuwe machines of gewasbeschermingsmiddelen. Maar die methode werkt blijkbaar veel minder goed bij milieutechnische veranderingen”, stelt Wauters.

Wauters onderzocht in zijn doctoraat of het gedrag van landbouwers beter te begrijpen is door een sociaalpsychologische bril dan door een traditioneel economische. “Variabelen zoals attitudes, intenties en percepties verklaren het gedrag van landbouwers heel wat beter”, concludeert Wauters. Een sociaalpychologische aanpak levert volgens hem een aantal voordelen op. “Als je als voorlichter of wetenschapper eerst een lijst opstelt van alle tegenwerpingen, dan kan je met een bredere set argumenten beter inspelen op hoe de boer denkt”, meent Wauters.

In zijn doctoraat stelde hij onder meer vast dat boeren meer belang hechten aan een boodschap van lokale overheden dan van het hogere Vlaamse niveau. Wat motivatie door een financiële bonus betreft, verwerpt Wauters de redenering dat financiële motivatie na een tijd overgaat in intrinsieke motivatie. “De praktijk leert dat dit niet werkt: als de subsidies stoppen, verdwijnen de bufferstroken weer”, aldus Wauters.

Het grootste effect verwacht de landbouweconoom van het verplichten van anti-erosiemaatregelen door de inkomenssteun rechtstreeks afhankelijk te maken van de opgelegde maatregelen. Al ziet Wauters ook een nadeel in die aanpak: de pakkans moet groot genoeg zijn zodat er veel inspecteurs nodig zijn om controles uit te voeren.

Wauters besluit dat een sociaalpsychologische aanpak een aantal voordelen oplevert. “De efficiëntie van de voorlichting en de technische assistentie verhoogt. Je spreekt meer de taal van je publiek en het draagvlak voor bepaalde innovaties of duurzame veranderingen vergroot.” Tegelijk zijn er voordelen voor het beleid, aldus Wauters. “Als de overheid het gedrag van landbouwers beter begrijpt vanuit een sociaalpsychologische analyse, kan ze haar beleidsinstrumenten daar efficiënt op afstemmen en betere resultaten boeken.”