“Toonaangevende” glyfosaatstudie uit 2000 ingetrokken, expert UGent reageert kritisch
nieuwsEen toonaangevende studie over het gezondheidsrisico van glyfosaat is 25 jaar na datum ingetrokken. Dat meldt VRT NWS. Het wetenschappelijk tijdschrift dat de studie oorspronkelijk heeft gepubliceerd, stelt de objectiviteit van de onderzoekers in vraag. Zo zou Monsanto, de producent van Roundup, het onderzoek hebben beïnvloed. Pieter Spanoghe, professor en expert in gewasbeschermingsmiddelen aan de Universiteit Gent, stelt dat deze studie niet doorweegt op het hedendaags beleid. Bovendien vindt hij de houding van het tijdschrift niet correct. “De auteurs worden over één kam geschoren en ze zijn te oud of overleden zodat ze zich niet kunnen verdedigen.”
Het wetenschappelijk tijdschrift 'Regulatory Toxicology en Pharmacology' kwam volgens VRT NWS al vaker in opspraak. Meermaals moesten studies worden ingetrokken omdat er twijfels waren over de objectiviteit. Zo bleken bijna alle studies naar de gezondheidsrisico's van roken te zijn uitgevoerd door auteurs die banden hadden met de tabaksindustrie.
De Nederlandse emeritus professor toxicologie Martin van den Berg is in 2019 aangesteld om de geloofwaardigheid van het wetenschapsblad weer op te krikken. Hij benadrukt dat hij met de beslissing om deze studie in te trekken, geen standpunt inneemt of glyfosaat nu wel of niet kankerverwekkend is.
Monsanto betaalde onderzoekers
Maar wat was het probleem met deze studie? Volgens Van den Berg zouden de conclusies over het risico op kanker enkel zijn gebaseerd op ongepubliceerde studies van Monsanto zelf. Andere, toen al gepubliceerde studies, zijn dan weer niet opgenomen in hun overzichtsstudie. Volgens Van den Berg doet dat twijfel rijzen over de objectiviteit van de conclusie, namelijk dat het kankerrisico van glyfosaat verwaarloosbaar klein is.
In 2017 kwamen ook nog eens de ‘Monsanto Papers’ aan het licht, interne documenten waaruit bleek dat ook deze onderzoekers een financiële compensatie hebben ontvangen van Monsanto om hun studie uit te voeren.
Spanoghe: "Ook in jaar 2000 geen vrijheid, blijheid voor de fytoindustrie"
Expert gewasbeschermingsmiddelen Pieter Spanoghe reageert op de nieuwe wending: “Dat wij ons vandaag bezig houden met het gissen hoe publicaties van 25 jaar geleden tot stand kwamen, lijkt mij op zich vreemd. We moeten dat bekijken in de tijdsgeest. In die tijd schreef je als wetenschapper nog vaak een kaartje per post met de vraag om een gedrukt exemplaar van het artikel te bekomen. Antwoordde die niet, dan had je het niet en kon je het niet bespreken. Er was niets mis met de koppen bij mekaar te steken, ook met de bedrijven, om alle kennis bijeen te krijgen en zo te komen tot verantwoorde beslissingen. Ik startte mijn onderzoek in 1998 en kan getuigen dat het in de jaren 2000 zeker geen vrijheid, blijheid voor de fytoindustrie was. De druk op mens en milieu was al voldoende gekend en de wil om het beter te doen was aanwezig.”
Er was niets mis met de koppen bij mekaar te steken, ook met de bedrijven, om alle kennis bijeen te krijgen en zo te komen tot verantwoorde beslissingen
Anti-glyfosaatlobbygroepen
Spanoghe is het niet eens met de aanpak van de hoofdredacteur. “In plaats van een nieuwe publicatie te schrijven over de tekortkomingen van de studie of aan te halen waarom zaken over het hoofd gezien werden en te duiden dat wij dat vandaag beter aanpakken, kiest de redacteur voor een andere aanpak. De auteurs worden over één kam geschoren en ze zijn te oud of overleden om zich nog te verdedigen. Anderzijds zijn deze wetenschappers net als iedereen mensen en geen AI. Afhankelijk van het onderzoeksdomein waarin een wetenschapper actief is, neemt die het onderwerp ter harte. Het kan vandaag overkomen alsof zij in een tunnelvisie zaten, maar dat geldt misschien ook voor de redacteur die met de bril van vandaag naar het verleden kijkt."
“Op een afstand gezien lijkt de zet van het tijdschrift eerder een statement om zichzelf als toonaangevend te profileren”, zegt Spanoghe. “Laat ons hopen dat het in zijn beslissing niet werd aangestuurd door anti-glyfosaatlobbygroepen. Anders maakt het dezelfde denkfout die het de auteurs van de paper in 2000 toeschrijft. Deze groepen hadden in het verleden zelf al wat kritiek te verduren tot het verplicht intrekken van de bekende kankerstudie van Séralini. Een recentere studie door hen gedirigeerd bleek ook weinig waardevol.”
"Dubbele standaard"
Spanoghe vindt dat er sprake is van een dubbele standaard. “Contacten met industrie waren en zijn tot op vandaag voor toegepast onderzoek in de wetenschap zeer verrijkend”, zegt hij. “Ik kan me voorstellen dat in de sector van de farmacie niemand vreemd opkijkt wanneer gesteld wordt dat fabrikanten samenwerken met artsen om nieuwe geneesmiddelen op proefpersonen te testen op hun helende werking. Ik weet niet of er artsen zijn die hun diensten werkelijk gratis verlenen en over deze samenwerking niets publiceren. Ik illustreer maar hoe verschillend er naar de ene en de andere sector wordt gekeken.”
“Als tijdschriften vandaag op eigen initiatief starten met historisch onderzoek van hoe publicaties in het verleden tot stand kwamen, hoop ik dat zij nog tijd vrij maken om zich te buigen over de kwaliteit van het hedendaags onderzoek: de wildgroei van tijdschriften, het gebruik van AI voor het schrijven ervan en tot slot het 'peer review'-proces waar echte experten moeten waken over dit schrijfproces”, zegt Spanoghe nog. “Velen onder ons kunnen dat laatste er niet meer bijnemen in de veelheid van taken die ons toegeschoven worden.”
Bayer ziet verlies exploderen door rechtszaken glyfosaat
7 augustus 2025Kunnen we onze controlemechanismen nog vertrouwen?
Tot slot benadrukt de UGent-professor dat er wel degelijk strenge normen en controlemechanismen bestaan voor onze voedselproductie. “Echter opnieuw wordt een sfeer van wantrouwen geschapen in ons overheidsapparaat en de wijze waarop wij als het ware onverantwoord beleid toepassen rond erkenning en gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Ik ben het daar totaal niet mee eens. De kennis over en het garanderen van onze voedselveiligheid is sedert de dioxinecrisis in België en Europa eind de jaren 1990 enorm toegenomen en ik maak mij vandaag geen enkele zorg over drank en voeding in onze winkels”, zegt Spanoghe.
Spanoghe zegt ook om de impact van deze studie op het beleid niet te overschatten. “Eender welke risico-evaluator bij de overheid baseert zich op de ruwe data, het oorspronkelijk wetenschappelijk werk en niet op een samenvattende studie”, zegt hij.
“Daarnaast zijn na het jaar 2000, door toegenomen aandacht rond het middel, honderden nieuwe studies rond glyfosaat uitgevoerd”, zegt Spanoghe nog. “De nieuwe wetgeving van 2009 betreffende het op de markt brengen van gewasbeschermingsmiddelen, stelt tevens dat onderzoek moet gebeuren met het voortschrijdend inzicht en de meest recente onderzoeks- en meetmethodes. Dit heeft tot gevolg dat studies van de jaren '80 en '90 gedateerd zijn en dat men tijdens de laatste revisies van glyfosaat door ECHA (European Chemical Agency) en EFSA (European Food Safety Agency) met de echte kankerspecialisten zeker de nodige aandacht zal besteed hebben aan recenter werk om op Europees vlak uitspraken over de kankerverwekkende eigenschappen en veilig gebruik van glyfosaat te doen. In die Europese overheidsinstanties zijn en waren voor zover ons allemaal bekend, geen onderzoekers van Monsanto betrokken.”
