Wat is de meerwaarde van het coöperatief model?

De Verenigde Naties doopten 2012 tot Jaar van de Coöperatie, en als vervolg lanceerde de International Co-operative Alliance (ICA) het ‘Coöperatieve Decennium’. Het coöperatief ondernemersmodel herleeft, zoveel is duidelijk. Waar zit de meerwaarde? En geldt dat ook voor de landbouwsector? Een studiedag georganiseerd door Coopburo bood alvast enkele antwoorden.

Hoe maken we van coöperatief ondernemen het snelst groeiende model ter wereld, met oog voor economische, sociale en ecologische duurzaamheid? Dat is één van de centrale vragen die de International Co-operative Alliance (ICA) opwerpt in haar visietekst voor 2020. Coopburo, de coöperatieve dienstverlener van Cera, schoof de vraag door naar een aantal sprekers met kennis ter zake. Rode draad was de zoektocht naar de meerwaarde van het coöperatieve model.

Voor Thomas Leysen, voorzitter van de raad van bestuur van KBC Groep, ligt de sleutel tot een succesvolle onderneming bij innovatie, of die nu werkt volgens een coöperatief model of niet. "Het is beter de situatie te begrijpen en te anticiperen, dan te corrigeren", adviseerde Leysen, die opmerkte dat de sociaal verantwoorde ondernemers nog steeds een kleine minderheid vormen. Toegang tot kapitaal komt daarbij vaak naar voren als belangrijke hinderpaal, al denkt Leysen dat investeerders openstaan voor (coöperatieve) ondernemingen die een geloofwaardige langetermijnstrategie uitstippelen.

De gigantische ecologische uitdagingen waar de wereld vandaag mee wordt geconfronteerd, vragen om een duurzaam ondernemersmodel. De coöperatie is zo’n model volgens de Italiaanse econoom en politicoloog Riccardo Petrella, professor emeritus aan de Université Catholique de Louvain. Maar als die een wezenlijke bijdrage wil leveren aan de creatie van een duurzame wereld, dan moet die volgens de Italiaan aan twee voorwaarden voldoen. Ten eerste mag het marktdenken niet centraal staan, maar moeten andere waarden, zoals solidariteit, de ruggengraat vormen. Ten tweede moet duurzaamheid in de praktijk worden gebracht in een economisch systeem dat de ecologische grenzen van de planeet respecteert.

Cruciaal in het betoog van Petrella is de overtuiging dat coöperaties en mutualiteiten banden moeten smeden tussen mensen, zonder daarbij groepen of individuen uit te sluiten. "Je bent iets waard, niet omdat je een spaarder of een consument bent, maar omdat je bent, omdat je bestaat", nam Petrella het marktdenken op de korrel. Hij pleit dan ook voor gedemonetariseerde relaties, zowel tussen mensen, maar ook wat de relatie met de natuur betreft. "Kleef geen prijs op een rivier of een bos", was zijn boodschap. De kern van de coöperatie is het gemeenschappelijk bezit: privatisering is hoogst onwenselijk. Op die manier kan het coöperatief model een belangrijk instrument worden in de strijd tegen de armoede, gelooft Petrella.

Franky Depickere, gedelegeerd bestuurder van Cera en voorzitter van de Internationale Raiffeisen Unie (IRU) was het daar niet helemaal mee eens. Coöperaties moeten wel degelijk economisch performante en rendabele ondernemingen zijn, die tegelijkertijd ook een sociale meerwaarde realiseren. Die twee factoren kunnen perfect samengaan, vindt Depickere. In het kader van de ICA-visietekst hoopt ook Depickere dat het coöperatief model het voorkeursmodel wordt binnen onze maatschappij. "Diep geworteld, breed vertakt", zo omschrijft hij de meerwaarde die een coöperatie te bieden heeft. Voor starters had hij de volgende tips: "Weet wie je bent en waarvoor je staat. Kom uit voor wie je bent. En maak er werk van!"