Waar is het wetgevend kader voor boerderijcompostering?

Bij boerderijcompostering composteren land- en tuinbouwers op eigen terrein (deels) hun eigen reststromen, met een waardevolle bodemverbeteraar als resultaat. Op deze manier kunnen sommige reststromen gevaloriseerd worden als compost. Grasmaaisel dat niet gebruikt kan worden als veevoeder is hier een mooi voorbeeld van. Al kan er geen compost gemaakt worden met enkel grasmaaisel. Een goede compostering vraagt een goed evenwicht van nutriëntrijke reststromen zoals stalmest, grasmaaisel, groente- en fruitaval en meer koolstofrijke reststromen zoals twijghout, stro of riet.

Samenwerking

Niet elke landbouwer heeft zowel nutriënt- als koolstofrijke reststromen binnen zijn eigen bedrijfsvoering ter beschikking. Daarom biedt boerderijcompostering een mooie kans voor samenwerkingen tussen landbouwers en natuurbeheerders.  Omdat de compost op de boerderij zelf samengesteld wordt, kunnen de transportkosten vermeden worden en blijven de lokaal aanwezige organische stoffen aanwezig.

“Al 20 jaar voeren we onderzoek naar boerederijcompostering op zowel proefvelden als landbouwbedrijven”, zegt boerderijcomposteringsexpert bij ILVO, Koen Willekens. “Onze proeven hebben al meermaals bewezen dat compost de bodemkwaliteit verbetert en de nutriëntenhuishouding niet schaadt.” En toch zijn er amper boerderijen die aan boerderijcompostering doen.

Vergunning nodig

“Zodra de landbouwer zijn eigen of andermans stalmest gebruikt in zijn boerderijcompostering of uitgangsmateriaal van iemand anders gebruikt, valt hij onder VLAREM-milieuwetgeving en is hij vergunningsplichtig”, legt Willekens uit. “Dan is hij verplicht om een vloeistofdichte vloer zoals beton te hebben waar de compost op bereid wordt. Maar meestal is zo’n investering in een vloeistofdichte vloer financieel niet haalbaar. Bijkomend is het verharden niet wenselijk vanuit een klimatologisch standpunt en verhindert het een goede infiltratie van water in de bodem.”

Wie enkel en alleen bedrijfseigen plantaardig materiaal gebruikt om te composteren en de compost enkel op de percelen van het bedrijf aanwendt heeft geen vergunningsplicht. “Maar dit brengt weinig soelaas want bij boerderijcompostering gebruikt men meestal ook stalmest en heeft men doorgaans behoefte aan aanvoer van houtig materiaal”, aldus Willekens. “Onderzoek toont aan dat de stikstofuitspoeling van stalmestopslag op de akker geen probleem vormt, daarom is het ook toegestaan om stalmest in de winter op de akker op te slaan. Onderzoek toonde aan dat compostering op de akker geen probleem vormt voor de stikstofuitspoeling naar de bodem. Het risico is quasi verwaarloosbaar.”

Waar is het wetgevend kader?

Boerderijcomposteren stond in het Mestactieplan van 2019 (MAP6) reeds uitgebreid gedefinieerd zodat het mogelijk zou zijn om met drie partijen een samenwerking aan te gaan. Maar de uitwerking van het wettelijk kader kwam er niet.

In 2021 werd de uitwerking opgenomen als actie binnen het Vlaams Actieplan ‘Voedselverlies en biomassa 2021-2025'. Dit wordt getrokken door Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM). Samen met onder meer ILVO en het Departement Landbouw en Visserij zit OVAM in een werkgroep die onderzoekt hoe een optimaal juridisch kader voor boerderijcompostering in Vlaanderen kan ontwikkeld worden. Maar dat is nog steeds een lopend proces.

Ondertussen werd boerderijcomposteren ook in het MAP7 opgenomen als één van de maatregelen om te komen tot het verbeteren van de bodemvruchtbaarheid en -kwaliteit. En ook in andere beleidskaders zoals het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en het Vlaams klimaatplan wordt boerderijcompost naar voor geschoven als een belangrijke maatregel voor het verbeteren van bodemkwaliteit en koolstofopslag in landbouwbodems.

Boerderijcompostering lijkt dus bij velen op tafel te liggen als een theoretisch begrip maar een omwenteling naar de praktijk door een werkbaar regelgevend kader blijft uit. “We zitten al jaren met een regelgeving die niet faciliterend is voor boerderijcompostering,” laat Willekens weten. “We hopen dat er nu een kantelpunt komt met de opmaak van een specifieke regelgeving voor deze goede landbouwpraktijk.”