Voorjaarswerk stapelt zich op: “Vorig jaar al halverwege, dit jaar nauwelijks iets gedaan”
ReportageDe aanhoudende regen en onbegaanbare akkers drijven een steeds donkerdere wolk boven de Vlaamse landbouw. “Dit dreigt een ramp te worden”, vertelt akkerbouwer Guido Willemse die ook vorig jaar veel regenschade kende. De akkerbouwer uit de Noorderkempen moet zijn 500 hectare tellend areaal nog nagenoeg nog volledig klaarleggen, bemesten en inzaaien. “De deadlines in functie van de vanggewasplicht zijn nu al niet haalbaar en we moeten een perfect groeiseizoen krijgen om de vertraging nog in te halen”, klinkt het.
Hier had deze week gezaaid moeten worden”, vertelt Guido Willemse. De melkveehouder-akkerbouwer uit Weelde in de Noorderkempen staat tot zijn knieën in de modder op een perceel dat vorige week gecultiveerd is. Klaar om mest uit te rijden. Maar het uitrijden van mest en het daaropvolgende ploegen en inzaaien van gras is in de modder gevallen. “We hebben vorige week weer 50 liter water gehad in deze regio.”
Terwijl wij naar een andere huiskavel lopen, kijkt de 59-jarige landbouwer op zijn telefoon naar de weersverwachtingen. Vandaag blijft het droger dan aanvankelijk voorspeld en later in de week maken we ons op voor een periode van zonnig weer. “Maar over tien dagen voorspellen ze andermaal regen”, verzucht Willemse.
De tweede huiskavel ligt er nagenoeg bij zoals de Kempenaar die vorig najaar achterliet: ruggen met maisstoppels en her en der tractorsporen. “Hier hebben we de sporen wat kunnen uitwissen en de grond op plaatsten wat kunnen egaliseren, maar verder hebben we hier nog niets kunnen doen”, vertelt hij. Beide percelen zijn typerend voor het voorjaarswerk dat door regen en de natte, verzadigde ondergrond maar niet wil vlotten.
Financiële schade
“De aardappelen en zeker de uien hadden allemaal al geplant moeten zijn, maar er zit momenteel nauwelijks iets in de grond”, vertelt de teler. Ook vorig jaar kende hij een nat voorjaar, maar toen had Willemse rond deze periode al de helft van zijn 500 hectare tellend areaal ingezaaid. Niet dat dit goed uitpakte, erkent hij. “Vorig jaar zijn we in onze haast te vroeg gestart, waardoor er uiteindelijk veel gewassen in de grond zijn gaan rotten. Dat is iets waar we dit jaar voor gewaakt hebben.”
Door deze schade in het voorjaar en de oogstderving door de regenval in het najaar, kende Willemse vorig seizoen een moeilijk jaar, waarbij het bedrijf rode cijfers draaide. “We hebben maar de helft van de geplante uien en aardappelen binnengehaald”, vertelt de Kempenaar die dit jaar vreest voor eenzelfde scenario als het niet snel begint te drogen. “Uien kunnen slecht tegen de warmte die we op korte termijn waarschijnlijk kunnen verwachten en aardappelen hebben hun groeidagen nodig om aan het juiste zetmeelgehalte te komen”, legt hij uit.
Aardappelen gaan kiemen
In de gekoelde loods staat kratten met in totaal 500 ton pootaardappelen klaar om de komende weken gepoot te worden. Ondanks de geconditioneerde omstandigheden is het kiemproces begonnen. In een andere loods worden pootaardappelen voor de tweede keer omgestort om zo hun lange kiemen af te breken. “Deze partij is twee weken geleden uit de koeling gehaald, in de hoop de we snel konden beginnen”, vertelt Willemse die aan de frietindustrie levert.
Ook de uien zijn ongeduldig en zoeken een weg uit hun knollen. Een partij plantuien is door Willemse vorige week teruggestuurd naar de leverancier. “Het werd te laat om plantuien te poten. Het veld is te nat”, verklaart de boer die het volledige uienareaal nu moet planten. Volgens hem maken de verwerkers en industrie zich al zorgen, vooral als het gaat om voorjaarsgroenten, zoals ui, wortel, spinazie. “Ik verwacht voor sommige groenten tekorten.”
Ondanks de ongelukkige weersomstandigheden gaat Willemse niet bij de pakken neer zitten. “Als het nu toch wat begint te drogen en we over twee weken op volle toeren draaien, dan kan de vertraging mogelijk met een goede zomer deels ingehaald worden”, vertelt de boer die het einde van de voorjaarscampagne vaak met zijn verjaardag op 20 mei combineert. “Dit jaar is de kans groot dat ik mijn verjaardag in de tractor vier”, zegt hij met een knipoog.
Kalenderlandbouw is niet mogelijk. Wie dat denkt, staat ver van de praktijk
Ervan uitgaande dat de akkerbouwer de komende weken het land op kan, verwacht hij eind juni, begin juli alles gepoot en ingezaaid te hebben. “Zo’n vertraging heb ik alleen meegemaakt in 1983 toen het voorjaar ook extreem nat was”, vertelt Willemse die een stuk minder optimistisch is over de haalbaarheid van de deadlines van de Vlaamse overheid voor bijvoorbeeld de inzaai van vanggewassen. “Teelten hebben een cyclus van zo’n 100 tot 120 dagen. Als we uitgaan dat de laatst gepote aardappelen op 15 juli in de grond gaan dan zijn deze aardappelen pas oogstrijp op 15 november. Dan zijn we te laat voor de deadline voor het inzaaien van vanggewassen", vertelt de boer die stelt dat de overheid met kalenderlandbouw erg ver van de praktijk afstaat.
Melkveehouderij en mestafzet
Waar de tijd begint te dringen voor de akkerbouwteelten, heeft de Kempenaar nog wel wat speling in zijn mestafzet. Met vorig jaar in het achterhoofd heeft hij begin dit jaar geïnvesteerd in twee grote mestzakken voor de tijdelijke opslag van mest. “Ik ben blij dat ik deze investering gedaan heb. Normaal zouden onze mestkelders al leeg zijn, maar dit jaar hebben we nog maar tien procent van onze dierlijke bemesting kunnen doen.”
Alhoewel de mestputten in zijn geval wel leeg geraken, geldt dat mogelijk niet voor anderen boeren. “Ik heb gehoord dat boeren in de Polderregio al geen drijfmest meer willen hebben, maar overschakelen op kunstmest omdat zij niet nog langer kunnen wachten", zegt Willems, die ook mest van andere boeren aanneemt. Bij hem speelt dit dilemma op termijn ook. “Volgende week gaat beslissend zijn. Als we dan niet een langere periode droog weer krijgen, zal ik veel drijfmest moeten afzeggen en overstappen op kunstmest.”
Dit betekent dat veehouders hun mestputten dit jaar niet leeg krijgen en aangewezen zijn op de mestverwerking. Maar ook deze mestverwerking gaat gebukt onder de beperkte afzetmogelijkheden op het land. Effluentbestellingen, een restproduct bij mestverwerking dat door vooral akkerbouwers ingezet wordt als kaliumbron, worden om deze redenen bij bosjes afgezegd. “Effluent zorgt ervoor dat je land nog natter wordt”, vertelt Willemse die eveneens al partijen effluent heeft moeten afzeggen.
Ik heb nu al verhalen gehoord dat veehouders hun stallen leeghouden uit angst voor een mestoverschot in de loop van het jaar
Hij denkt daarbij vooral aan varkensboeren en kalverhouders die voor de mestafzet vaak niet kunnen terugvallen op eigen gronden. “Ik heb nu al verhalen gehoord dat veehouders hunnen stallen leeghouden uit angst voor een mestoverschot in de loop van het jaar”, aldus de boer die het akkerbouwbedrijf-melkveehouderij samen met zijn zoon Kristof (31) uitbaat en daarbij nog twee vaste medewerkers en een aantal zelfstandigen in dienst heeft.
Zijn zoon is tijdens ons interview tussen de buien door aan het kunstmest rijden op een aantal drogere percelen. “Met een beetje geluk kunnen we daar morgen aardappelen poten”, besluit de boer hoopvol.
Situatie in Vlaanderen
Het verhaal van Guide Willemse is typerend voor de situatie in heel Vlaanderen. “De regen van de laatste dagen heeft alles terug naar achter geschoven”, vertelt Pieter Van Oost, hoofd plantaardige productie bij Boerenbond. Hij constateert “grote verschillen tussen regio’s en ondergronden, maar er zijn meer landbouwers die nog niets hebben kunnen doen dan landbouwers die al gevorderd zijn met het voorjaarswerk".
De grootste verschillen laten zich zien tussen het oosten en het westen van Vlaanderen. Het westelijk deel is gekend om zijn zwaardere gronden en heeft dit jaar ook meer regen gekend. De bietentelers in de westelijke provincies (leveranciers van Iscal) hebben zo’n 20 procent gezaaid, terwijl de bietentelers in het oosten van het land (Tiense suiker) op meer dan de helft zitten. “Hier dringt de tijd zeker om de biet voldoende groeidagen te geven”, aldus Van Oost.
Waar begin mei het gros van de maïs al gezaaid had moeten zijn, schat Van Oost het ingezaaide gedeelte momenteel op 20 procent. Andere gewassen, die inmiddels ook in de grond hadden moeten zitten, kennen soms nog slechtere zaai- en plantstatistieken. Denk aan uien, erwten, vlas, witloofwortelen, spinazie en selder. “Er is hier en daar wat gezaaid en geplant, maar er moet vaak geschuild worden voor regenbuien”, aldus de akkerbouwspecialist van Boerenbond die meegeeft dat dat op sommige plaatsen al bijna 900mm neerslag viel tussen half oktober 2023 en eind april 2024. “Dat is meer dan wat we normaal op een heel jaar krijgen. Het grondwater blijft hierdoor zeer hoog staan.”
Behalve de inzaai en de bemesting hebben de vele regen en onbegaanbare percelen ook op andere factoren impact. Zo lopen ook behandelingen met gewasbescherming zeer moeilijk omdat hier rekening gehouden moet worden met de weersomstandigheden op moment van spuiten en de periode erna. Verder zijn er door de vele neerslag zeer veel slakken en dit kan nefast zijn. “Dit tast de groei en de kwaliteit van de gewassen aan.”
Van Oost geeft nog mee dat niet alleen de vele regen de nodige frustraties met zich meebrengt. “Er zijn frustraties bij landbouwers dat de bevoegde overheden de grachten niet meer onderhouden zoals het moet. Het zou de veldwerkzaamheden ten goede komen mocht er terug een beleid komen dat ook rekening houdt met zaai, plant- en oogstwerkzaamheden.” Hij noemt het voorbeeld van peilbeheer. “Peilbeheer is hierbij zeer belangrijk en dan moet je ook gereinigde waterlopen hebben. Op andere momenten is het belangrijk om water vast te houden in plaats van af te voeren. We voelen dat dit momenteel niet in evenwicht is.”
Bron: Eigen berichtgeving
