Voedselprijzen zorgen voor onrust in Egypte en Haïti

Op het Caraïbische eiland Haïti zijn minstens drie doden gevallen bij voedselrellen. Zowel in de hoofdstad Port-au-Prince als elders in het land zijn de voorbije dagen duizenden mensen op straat gekomen om te protesteren tegen de hoge voedselprijzen, die het laatste jaar met 50 procent gestegen zijn. In Egypte hebben de ordediensten dan weer hard opgetreden om manifestaties te voorkomen. Tot nog toe konden miljoenen armen er rekenen op gesubsidieerd brood, maar door de gestegen graanprijzen en corruptie is een broodtekort ontstaan.

De inflatie in Egypte is gestegen tot meer dan 12 procent. Zeker voedsel werd fors duurder en vooral de armste klasse deelt in de klappen. De nabije toekomst oogt somber. Maandag nog stelde de premier van Kazachstan, Karim Masimov, een mogelijk volledige stop van de graanexport in het vooruitzicht. Een Kazachse exportstop zou zware gevolgen hebben voor Egypte, dat een vijfde van zijn graan invoert uit dit Centraal-Aziatische land.

In Egypte, waar miljoenen armen zijn aangewezen op gesubsidieerd brood, dreigt een broodcrisis. Gesubsidieerde zakken meel verdwijnen naar de zwarte markt. Een zak meel van 100 kilogram is op de gesubsidieerde markt 2 euro waard, op de vrije markt 26 euro. Inmiddels gaat de vraag naar gesubsidieerd brood in stijgende lijn omdat de prijzen van niet-gesubsidieerde basisproducten ook in Egypte de voorbije maanden sterk gestegen zijn.

Kazachstan had de ambitie dit jaar uit te groeien tot de op vier na grootste graanexporteur ter wereld. De export van graan is als gevolg van de stijgende prijzen op de wereldmarkt echter erg lucratief en leidde in Kazachstan vorig jaar tot een broodschaarste. Die droeg ertoe bij dat de inflatie er vorig jaar steeg tot 18,8 procent. Inmiddels werden al in meer dan twintig landen prijscontroles ingevoerd, onder meer in Rusland, waar de prijs van een aantal basisproducten in de aanloop naar de parlementsverkiezingen van december vorig jaar werd bevroren. China, Thailand, Pakistan, Argentinië en Venezuela grepen naar soortgelijke maatregelen.

Experts van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) zijn gekant tegen prijscontroles. Het verleden heeft bewezen dat die vaak het tegenovergestelde effect hebben. De experts verwijzen naar de prijscontroles die Peru in 1985 invoerde op rijst, suiker en andere producten. Het land werd geconfronteerd met tekorten, er ontstond een zwarte markt en vijf jaar later werd het land geconfronteerd met een hyperinflatie. Experts waarschuwen ervoor dat prijscontroles de binnenlandse voedselproductie en -verwerking kunnen ontmoedigen, met alle gevolgen van dien voor het aanbod.

Prijscontroles hebben enkel een effect op de inflatie wanneer basisproducten slechts een kleine fractie vertegenwoordigen van de gezinsuitgaven of wanneer ze strikt beperkt worden in de tijd, stellen de experts. In arme landen vormen basisproducten evenwel de hoofdmoot van de uitgaven. In die landen heeft een stijging van de voedselprijzen dan ook een grotere impact. Het is bijgevolg van cruciaal belang de juiste respons te vinden. Don Mitchell, econoom bij van de Wereldbank, pleit voor subsidies aan de armen of voor voedselhulp. Die maatregelen zijn ook volgens het IMF efficiënter dan algemene maatregelen op nationaal vlak of onvoorspelbare handelsmaatregelen.(KS)