"Vlaamse landbouw ontsnapt niet aan klimaatverandering"

De gevolgen van de klimaatverandering zullen voelbaar zijn voor de Vlaamse landbouw. Daarom liet de landbouwadministratie een lijst van 22 adaptatiemaatregelen opstellen door wetenschappers van het Klimaatpark Arenberg van de K.U.Leuven. Natuurpunt vreest dat deze maatregelen onvoldoende zijn om de gevolgen van de klimaatverandering voor de landbouw te milderen.

In het kader van het Vlaams Adaptatieplan (onderdeel van het Vlaams Klimaatbeleidsplan 2013-2020, nvdr.) werden de maatregelen voorgesteld waarmee de land- en tuinbouwsector zich kan aanpassen aan de klimaatverandering. Die zijn gebaseerd op de studie 'Adaptatiemogelijkheden van de Vlaamse landbouw aan klimaatverandering'. Daarin kwamen wetenschappers van het Klimaatpark Arenberg tot de conclusie dat vooral de productiviteit van zomergewassen negatief beïnvloed zal worden door droogtestress die het gevolg is van de klimaatverandering. In zijn totaliteit zou de financiële impact van de klimaatverandering op de Vlaamse landbouw beperkt blijven.

Toch is Natuurpunt bevreesd voor de gevolgen voor de landbouw. De natuurorganisatie wijst op de grote impact van lange droogteperiodes en hevige regenbuien op plantaardige productie. Dierlijke productie zal vaker te maken krijgen met dierziekten en dieren kunnen ook hittestress krijgen. Dat wordt ook bevestigd door de studie. Die gaat uit van productieverliezen tot negen procent voor schapen, acht procent voor runderen, zes procent voor varkens en drie procent voor pluimvee. Hittestress veroorzaakt een verminderde voederopname bij de dieren en toenemende omgevingstemperaturen in combinatie met een gewijzigd neerslagpatroon kunnen leiden tot uitbraken exotische dierziekten.

De 22 adaptatiemaatregelen uit de studie kunnen Natuurpunt niet geruststellen. "De maatregelen zijn te vrijblijvend en gaan vaak niet verder dan het bestaand beleid. Men mikt vooral op sensibilisatie en voorlichting en hoopt dus dat de landbouwer zelf  de maatregelen zal nemen die nodig zijn in het kader van klimaatadaptatie", zegt Jasmin Lauwaert van Natuurpunt. Om die reden vreest de organisatie dat veel maatregelen vooral op papier zullen bestaan en van effectieve maatregelen in de praktijk weinig in huis zal komen. "Het grootste slachtoffer hiervan wordt de landbouwsector zelf", waarschuwt Lauwaert.

De maatregelen die voorgesteld worden, zijn bijvoorbeeld het voorzien van voldoende schaduw voor de dieren, de stalventilatie optimaliseren, de rantsoensamenstelling en drinkwatervoorziening aanpassen, hittetolerante veerassen selecteren en dierziekten voorkomen en bestrijden. Voor de plantaardige productie wil men de gevolgen van de klimaatverandering temperen door plant- en oogstdata aan te passen, nieuwe variëteiten te ontwikkelen en door onder meer gereduceerde bodembewerking, irrigatie en drainage toe te passen. Natuurpunt viseert vooral maatregelen zoals rationeel watergebruik, het vasthouden, bergen en afvoeren van regenwater, duurzaam bodembeheer en de aanleg van kleine landschapselementen.

Wervel, lid van de Europese Agroforestry Federatie (EURAF), schuift boslandbouwsystemen naar voren als een zeer efficiënte adaptatiemaatregel. "Agroforestry maakt landbouwsystemen droogteresistenter omdat bomen de uitdroging in de gewaszone afremmen", legt Jeroen Watté uit. Dit is zowel te danken aan het windremmende effect als door het water dat dieper wortelende bomen naar boven pompen bij droogte en voor een deel beschikbaar stellen voor gewassen.

"Bomen beschermen ook tegen extreme neerslag", alsnog Watté, "en ze zorgen voor snellere infiltratie van het water en voor meer organische stof in de bodem." Tot slot zorgen de bomen ook voor schaduw die plant en dier beschermt tegen extreme hitte. Behalve de gevolgen van de klimaatverandering helpen opvangen, kunnen boslandbouwsystemen ook bijdragen aan het verminderen van de broeikasuitstoot. Agroforestry slaat volgens EURAF tussen één en twee ton koolstof op per jaar en per hectare, veel meer dan gelijk welke andere landbouwtechniek.

Meer info: Adaptatiemogelijkheden van de Vlaamse landbouw aan de klimaatverandering & Agroforestry, a chance for Europe