Vier Nigeriaanse boeren dwingen schadevergoeding af van oliegigant Shell

De feiten dateren van ruim 15 jaar geleden, maar de zaak sleept dan ook al jaren aan. De vier boeren, van wie er intussen twee zijn overleden, stapten in 2008 naar de Nederlandse rechtbank nadat de gronden rond hun dorpen Goi en Oruma werden verontreinigd bij twee grote lekken in de pijpleidingen van Shell. Ook al vonden de feiten plaats in Nigeria, de hoofdzetel van Shell is gevestigd in Den Haag.

Het olielek in de nabijheid van het dorp Goi zorgde ervoor dat ongeveer 24.000 liter ruwe olie vrij kwam. Een gebied van meer dan 50 voetbalvelden raakte op die manier besmeurd. In Oruma stroomde ongeveer 64.000 liter olie over een gebied van tien voetbalvelden. In beide gevallen verspreidde de olie zich naar velden, rivieren en vijvers en maakte zo de akkers onvruchtbaar en vervuilde het water. Vandaag kunnen de boeren nog steeds sporen van het olielek aanduiden.

Sabotage als oorzaak?

Shell verdedigde zich door te zeggen dat de lekken het gevolg zijn van sabotage, diefstal van ruwe olie en illegale raffinage. Daarom stelt het bedrijf dat het niet aansprakelijk kan gesteld worden voor de gevolgen daarvan. Deskundigen zeiden tegen het hof dat sabotage weliswaar de meest waarschijnlijke oorzaak is, maar dat dit niet onomstotelijk is bewezen. Ook gebrekkig onderhoud kan de oorzaak zijn. Volgens de getroffen boeren duurde het 12 dagen vooraleer Shell stappen ondernam om het lek te dichten.

Om die redenen stelt de Nederlandse rechtbank Shell Nigeria nu toch aansprakelijk voor de twee olielekken. In 2013 werd in eerste aanleg nog geoordeeld dat de oliegigant niet aansprakelijk was voor de milieuschade. De rechter stelt dat de oliemaatschappij zowel de boeren in Goi als in Oruma moet vergoeden en de verloren inkomsten moet compenseren.

Over een derde claim deed het hof nog geen uitspraak. Die zaak gaat over een lek waarbij 100.000 liter olie vrijkwam. Dat lek ontstond door sabotage en dan is Shell onder Nigeriaans recht niet aansprakelijk. Maar de rechtbank wil eerst uitklaren of Shell genoeg heeft gedaan om de pijplijn te beschermen tegen sabotage en hoe groot de schade is. Die zaak gaat in april verder.

Zorgplicht geschonden

De Nigeriaanse boeren, die in hun zaak bijgestaan werden door de Nederlandse milieuorganisatie Milieudefensie, hadden niet alleen Shell Nigeria aansprakelijk gesteld, maar ook het Brits-Nederlandse moederbedrijf. Ook dat is deels aansprakelijk, bepaalt het hof. Shell had een lekdetectiesysteem in de pijplijn bij Oruma moeten inbouwen. Als zo'n melder er was geweest, was het lek eerder ontdekt en gestopt. Door dat systeem niet te gebruiken, heeft Shell zijn zorgplicht geschonden. Shell moet nu alsnog zorgen dat er binnen een jaar zo'n melder komt.

De multinational is ontgoocheld over de uitspraak van de rechter. Het blijft erbij dat in de drie gevallen sprake was van sabotage. “In 2019 waren 95 procent van de lekken te wijten aan dergelijke misdrijven. Wij saneren het vervuilde gebied altijd, los van de oorzaak”, aldus Shell.