Verhofstadt ontevreden over akkoord op Earth Summit

"Het akkoord dat deze ochtend is bereikt over handel en financiering blijft onder de legitieme verwachtingen van de ontwikkelingslanden. Ik neem akte van het akkoord, maar voor mij mocht het verder gaan dan dit", zo liet de premier weten tijdens zijn tussenkomst in de vergadersessie van de staats- en regeringsleiders.

Verhofstadt pleit ervoor om een en ander recht te zetten in een "sterkere, meer ambitieuze en genereuze politieke verklaring". Zo stelde hij voor om de afschaffing van exportsubsidies "zwart op wit" in die tekst te zetten. De tussenkomst werd begroet op een luid applaus van de niet-gouvernementele organisaties (NGO).

De versterking van de handelspositie van de derde wereld was op voorhand aangekondigd als één van de zwaartepunten van deze VN-top. Tijdens een conferentie van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in Doha hebben de rijke landen vorig najaar onderhandelingen beloofd om de producten van de ontwikkelingslanden een betere toegang tot de westerse markten te geven. Vele ontwikkelingslanden hadden gehoopt in Zuid-Afrika alvast enkele toezeggingen te krijgen.

Die kwamen er dus niet, maar de onderhandelingen sloeg diepe wonden in het kamp van de Europese Unie. Landbouwgrootmacht Frankrijk kantte zich tegen verdere WTO-engagementen en kreeg tot ontzetting van Duitsland de Europese Commissie en het Deense EU-voorzitterschap op de hand. Een passage die het actieplan van Johannesburg zelfs afhankelijk zou maken van de WTO-ronde, verdween pas op het laatste ogenblik onder druk van enkele niet-EU-landen uit de tekst.

De EU-lidstaten blijven wel schouder aan schouder staan als het energiedossier opdoemt. De vraag hoe we de komende decennia moeten omspringen met energie, is één van de laatste twistappels in het actieplan. Europa wil een engagement om het aandeel hernieuwbare energie in het mondiale energie-aanbod op te schroeven tot 15 procent, maar de Verenigde Staten zijn categoriek tegen. Ook de overheveling van subsidies van de oliesector naar propere energiesectoren vindt voorlopig geen welwillend oor in Johannesburg.

Het leeuwendeel van het actieplan is intussen afgerond. Er ligt sinds zondag ook een akkoord op tafel over de halvering van het aantal mensen zonder propere sanitaire voorzieningen tegen 2015. Eerder raakten de delegaties het eens over zaken als de bescherming van de biodiversiteit, de milieu-impact van chemicaliën en het beheer van visbestanden. Vele akkoorden zijn door NGO's als Greenpeace en WWF op gemengde gevoelens onthaald. Ze bekritiseren de "zwakke" of "vage" verbintenissen in het actieplan.

Tot woensdagavond verblijven ruim 40.000 deelnemers op de Earth Summit in het sjieke Sandton Convention Centre. Waar tienduizenden mensen samen zijn, draait ook de geruchtenmolen op volle toeren. Zo houden sommige NGO-waarnemers er rekening mee dat de Amerikaanse president George W. Bush alsnog Johannesburg met een blitzbezoek zal vereren.