"Varkensketen moet zich voorbereiden op kleinere, maar sterkere varkenssector 2.0"

Veel respect voor crisisactieplan

Een week nadat Boerenbond en ABS hun gezamenlijk crisisactieplan voor de varkenssector zijn komen voorstellen in de landbouwcommissie, debatteerden de parlementairen verder over de crisis die de varkenshouders zwaar treft. Er waren van zowel Tinne Rombouts (CD&V) als van Sofie Joosen (N-VA) lovende woorden over de manier waarop de landbouworganisaties zij aan zij pleiten voor maatregelen om een koude sanering in de sector te vermijden.

“In al die jaren dat ik in het parlement zit, heb ik de noodkreet nog nooit zo luid en eendrachtig gehoord”, zei Rombouts. “Een sector die zelf komt pleiten voor een uitkoopregeling en voor liquiditeitssteun, moet ons toch echt aan het denken zetten, hopelijk met een verenigd parlement en een verenigde regering.” Ook Joosen was onder de indruk van het crisisactieplan. “Ik heb bijzonder veel respect voor de manier waarop de sector het plan hier heeft voorgesteld. Dat is ongezien.” Voor haar is het duidelijk dat de sector de uitdagingen effectief wil aangaan.

Beide parlementsleden wilden van de minister dan ook weten welke maatregelen, op welke termijn en op welk fronten haalbaar zijn en genomen zullen worden. “Het signaal van vorige week dat nog nazindert is dat er op korte termijn acties nodig zijn. Zo niet, zijn acties op lange termijn zonder voorwerp. Dat is een zin die in mijn hoofd blijft nazinderen”, benadrukte Rombouts de noodzaak aan snelle actie.

Verdeeldheid binnen Europa

Van het Europese niveau verwacht Crevits niet veel, zo liet ze verstaan in de landbouwcommissie. “De Europese Commissie blijft van oordeel dat de steunmaatregelen het best worden genomen op nationaal niveau, ook vragen we al maanden om een gecoördineerde aanpak”, aldus Crevits. “De Commissie stelt vast dat de Europese varkensstapel het voorbije jaar in een aantal lidstaten steeg en dat deze stijging niet wordt gecompenseerd door krimpende varkensaantallen in andere lidstaten. Veralgemeende crisissteun activeren acht ze dan ook als een fout marktsignaal.”

Nochtans is die Europese aanpak volgens de minister bijzonder belangrijk. “Men verwacht dat de sector zelf het aanbod afstemt op de door externe omstandigheden gewijzigde vraag. In Vlaanderen zijn onze sectoren bereid om een allesomvattend plan te schrijven, maar het moet duidelijk zijn dat die acties bij ons niet mogen tenietgedaan worden door een verdere groei in Oost- of Zuid-Europa”, pleit de minister.

Ze ziet nog één mogelijke opening voor Europese steunmaatregelen. “De Commissie liet de deur op een kier voor EU-steun via de zogenaamde crisisreserve. Dat is een fonds dat gefinancierd wordt via een afhouding op de directe betalingen van alle landbouwers. Het bedrag dat in dat fonds zit, is evenwel beperkt. Bijkomende moeilijkheid is dat alle lidstaten unaniem akkoord moeten zijn om deze crisisreserve te activeren. En die unanieme steun is er vandaag niet. De reacties van de lidstaten zijn zeer verdeeld.”

De parlementairen toonden zich over alle fracties heen heel misnoegd over dit Europees standpunt. “Ik vind het een bijzonder schokkende vaststelling dat de Europese Commissie niet thuis geeft”, stelt Joosen. Volgens Rombouts neigt dit verhaal naar “de één zijn dood, de ander zijn brood”. Zij noemt de positie die Europa inneemt dan ook “bijzonder bizar”

Woekerintresten vermijden

Het besef dat er vanuit de EU-Commissie weinig steun kan verwacht worden, doet de minister en de parlementairen naar eigen land kijken. Crevits herhaalde dat de overbruggingsleningen die nu ook opengezet zijn voor landbouwers, deze maand nog operationeel worden. Dat moet het voor varkenshouders mogelijk maken om een overbruggingslening aan te gaan aan 1 procent intrest met vrijstelling van terugbetaling het eerste jaar en terugbetaalbaar op 36 maanden. Ook bedrijven die actief zijn in de toelevering en verwerking kunnen zo’n lening aangaan. “Dit zorgt ervoor dat ze geen woekerinteresten moeten aanrekenen aan landbouwers wanneer ze kredieten verschaffen via uitgestelde betalingen. Want ook daar maak ik me momenteel grote zorgen over.”

Daarnaast heeft de minister ook aan ParticipatieMaatschappij Vlaanderen (PMV) gevraagd om waarborgregelingen die momenteel niet kunnen worden aangevraagd door land- en tuinbouwers, in de toekomst ook open te stellen binnen de contouren die Europa toelaat.

Vanuit de landbouwcommissie kwam er ook de uitdrukkelijke vraag om de meest performante bedrijven die zwaar geïnvesteerd hebben, niet te vergeten. Zij kregen wel al een bijdrage van gemiddeld zo’n 7.500 euro op bedrijfsniveau, maar gezien de verliezen die er in de sector geleden worden, gaat het eigenlijk maar een heel klein bedrag. “Ik begrijp die vraag”, zei de minister. “Zij moeten moderne milieuvriendelijke stallen afbetalen aan varkensprijzen die vandaag afschuwelijk zijn. Een oplossing zal zich moeten richten op de reële toestand en op de schuldopbouw waarmee die bedrijven te maken krijgen.”

Hoe snel kan een snelle opkoopregeling?

Het crisisactieplan en het pleidooi van een snelle opkoopregeling in het kader van de stikstofproblematiek van de landbouworganisaties is volgens Crevits een goed signaal. “Maar toch blijf ik bij wat ik net gezegd heb: wanneer de overheid daar op ingaat, dan kan dat leiden tot een afbouw van de varkensstapel, maar of dit effect gaat hebben op de marktprijs is een grote vraag. Het is mogelijk dat dit in andere landen leidt tot veel meer varkens. Dus wat prijs en betere marktomstandigheden betreft, is dat een maatregel zonder effect en dat vind ik bijzonder frustrerend.”

Waar de impact op de prijs wellicht beperkt is van zo’n Vlaamse opkoopregeling, kan ze wel een significant effect hebben op voor de stikstofproblematiek. Daarom neemt de minister deze piste ook mee in de gesprekken over het stikstofdossier dat momenteel in een “fase van grondig bilateraal overleg” zit. Toch wil ze de verwachtingen temperen als er gesproken wordt over een “snelle opkoopregeling”. “Ook al beslis je vandaag om nutriëntenemissierechten in te leveren, die varkens zitten er natuurlijk nog. Ook een snelle regeling heeft tijd nodig. We moeten ons hier grondig over bezinnen”, meent Crevits.

Joosen wees er in dat verband op dat het belangrijk is om te weten wat de impact zal zijn van een dergelijke uitkoopregeling. “Het is noodzakelijk om te bekijken hoeveel deelnemers een effect zullen genereren, want het effect moet natuurlijk groot genoeg zijn. Daar is geen inschatting van gemaakt in het plan van de landbouworganisaties. Dat is begrijpelijk, want het is op zich een moeilijke vraag, maar ze is wel fundamenteel”, stelde het N-VA-parlementslid.

Kleinere, maar sterkere varkenssector

Er waren ook lovende woorden voor het werk van brancheorganisatie PORK.be. “Het is goed dat de directe ketenpartners hun expliciete steun voor het crisisactieplan hebben uitgesproken”, aldus de minister. “Elke oplossing moet met de brede sector bekeken worden en gezamenlijke coördinatie is een absolute voorwaarde voor het welslagen van het plan.”

Crevits waarschuwt ervoor dat de gehele varkensketen zich moet voorbereiden op een kleinere maar sterkere varkenssector. “Iedereen moet zich hierbij heroriënteren. Ik geef een aantal voorbeelden: voederleveranciers die meer Europese en aangepaste grondstoffen aanbieden, varkenshouders die zich aanpassen aan de beperkte milieugebruiksruimte en evoluerende verwachtingen inzake milieu en dierenwelzijn, slachthuizen die zich meer op lokale meerwaardecreatie richten en tot slot, maar absoluut noodzakelijk, retailers en consumenten die bereid zijn om voor dit alles een eerlijke prijs te betalen. Ik heb al gezegd dat 2 eurocent een wereld van verschil maakt voor een boer. Daarmee krijgt men al minder scheeftrekkingen. Het gaat hier niet over euro’s of halve euro’s maar over 1, 2 of 3 eurocent.”

Veeg uit de pan voor de retail

Over de rol van de retail waren zowel de parlementairen als de minister niet te spreken. “De consument wil een duurzamer en diervriendelijker product, de retail wil dat ook, maar de kosten eindigen bij de eerste schakel, namelijk de boer”, legde Joosen de vinger op de wonde. “Het ketenoverleg en de bottom-up-aanpak worden als waardevol gezien, maar tegelijk merken we dat deze aanpak op het terrein zijn limieten heeft en dat de toestand niet verbetert.” Joosen wou dan ook van de minister horen of zij bijkomende mogelijkheden ziet om hier iets aan te veranderen.

Zoals Crevits al eerder had gesteld, wees ze opnieuw op het belang van een gedragen aanpak binnen het ketenoverleg om structurele resultaten te boeken. “Maar het is ook mijn verantwoordelijkheid om de lange termijn mee te bekijken of om de sector daartoe aan te zetten. Dat is in het verleden gewoon te weinig gebeurd”, erkende de minister.

Volgens Rombouts is het duidelijk dat er geen duurzame robuuste relatie is in de keten om aan zware crisissen het hoofd te bieden. “Ik vind het ongelooflijk dat een ketenoverleg op het moment van zo’n grote crisis er ook niet in slaagt om snel te schakelen.” Daarom vraagt ze zich af of er niet moet nagedacht worden over meer dwingende en regelgevende kaders en initiatieven om te vermijden dat het kan gebeuren dat er zelfs in crisissituaties niet wordt bijgestuurd of geschakeld.

Overheid moet haar deel doen

De parlementairen wezen de minister er alvast op dat er een politiek draagvlak van bijna alle fracties is voor een snelle opkoopregeling in het kader van de stikstofproblematiek en voor liquiditeitsondersteuning. “Alle tussenkomsten van vandaag zijn een unaniem signaal vanuit het parlement om daarover op de regeringstafel een aantal voorstellen gerealiseerd te krijgen”, vatte Rombouts het debat samen. “Ik hoop dat die unanimiteit ook in de regering gerealiseerd kan worden, zowel op basis van de liquiditeitsondersteuning als op basis van de maatregelen ten aanzien van de uitkoopregeling en het transitiefonds dat nodig zal zijn.”

De minister beloofde haar best te doen om zaken gerealiseerd te krijgen. “Tegenover de inspanningen van de sector moet ook de overheid haar deel doen. Zowel inzake rechtszekerheid als inzake steun voor deze transitie mogen we de varkenshouders niet loslaten. Ik hoor hier alvast vanuit verschillende fracties hetzelfde signaal, dus hoop ik dat de verschillende partijen dit ook weg van de camera’s zullen uitdragen”, aldus Crevits.

Herbekijk hier het debat in de Commissie Landbouw van het Vlaams parlement (vanaf 00:17:00):