'TaurOs' wordt het nieuwe oerrund

De Nederlandse stichting Taurus wil een nieuwe rundersoort fokken die het legendarische oerrund benadert. Reden daarvoor is dat moderne rassen minder geschikt zijn voor de begrazing van natuurgebieden. "Het uitgestorven ras opnieuw tot leven roepen kan niet", stelt de Wageningse hoogleraar Johan Van Arendonk, "maar een goed gelijkende replica met de juiste eigenschappen kan op afzienbare termijn gefokt worden."

De stichting Taurus Vee bezit een kudde grote grazers waaronder Schotse hooglanders en galloways. Daarmee verzorgt ze de natuurlijke begrazing van een aantal natuurgebieden in Nederland. Doel daarvan is de biodiversiteit instandhouden en de natuur opnieuw ‘zelfredzaam’ maken. "Zonder natuurlijke begrazing zouden alle natuurgebieden tot bos evolueren", leggen Roland Goderie en Henri Kerkdijk van Taurus uit in De Morgen. "Door begrazing ontstaat een open en divers landschap."

Met de huidige kudde grazers verloopt dit redelijk vlot, maar toch zijn de moderne runderen minder geschikt dan de legendarische oeros of ‘bos primigenius’. Dit kolossale ras met grote hoorns is vooral bekend van prehistorische grotschilderingen. Na de ijstijd leefde het dier verspreid over heel Eurazië en 8.500 jaar geleden werd het in het Midden-Oosten gedomesticeerd. Op die manier werd het de stamvader van alle moderne runderen. Uiteindelijk stierf het ras uit door bejaging en verlies van leefgebied. Het laatste dier werd in 1627 neergeschoten in een Pools woud.

Als grote herbivoor speelde het oerrund een belangrijke rol in de Europese natuur voor het ontstaan van de mens. "Omdat het oeros behalve gras ook bast en twijgen at, is het de ideale begrazer", stellen Goderie en Kerkdijk. De huidige grazers hebben daarentegen een aantal gebreken. Zo is de langharige hooglander bijvoorbeeld slecht aangepast aan een opwarmend klimaat en kan het gallowayrund niet zelfstandig kalven. Daarom wil Taurus een robuuste, zelfredzame replica van het oerrund fokken, dat de tekorten van de huidige grazers opvult en zoveel mogelijk het oerrund ook fysiek benadert.

"Een uitgestorven ras opnieuw tot leven roepen, kan weliswaar niet", stelt Johan Van Arendonk, hoogleraar aan de Wageningen Universiteit en adviseur van het project ‘Tauros’, in De Morgen. "Je kan hooguit iets fokken wat het dier benadert. Een eerste obstakel is trouwens dat we niet juist weten hoe het oerrund er uitzag en hoe het zich gedroeg." Goderie legt uit dat om verwarring te vermijden niet over ‘project oerrund’ gesproken wordt, maar over ‘project TaurOs’.

Om het oerrund te benaderen doet Taurus met de samenwerking van verschillende buitenlandse instellingen beroep op moderne genetica en ouderwetse foktechnieken. In een eerste fase wordt oerrund-DNA verzameld uit fossiele botten tanden. Daarna wordt het DNA vergeleken met dat van moderne runderrassen, zodat duidelijk wordt welke soorten nog oerrundgenen dragen. Met deze geschikte rassen wordt vervolgens een fokprogramma opgezet.

Volgens moleculair bioloog Hans Lenstra van de Universiteit Utrecht heeft voormalig onderzoek aangetoond dat vooral lokale Zuid-Europese runderrassen zoals de Spaanse pajuna, limia, caldela en sayaguesa, en de Italiaanse podolica en maremmana nog veel primitieve genen dragen. Ook qua uiterlijk en gedrag vormen zij de beste benadering van het oerrund. Daarom zijn ze volgens Lenstra de beste kandidaten voor het fokprogramma.

Binnen een termijn van een aantal decennia hoopt Taurus een degelijke populatie replica’s te hebben gefokt. "Een goed gelijkende replica met de juiste eigenschappen kan je op afzienbare termijn maken", zegt Van Arendonk. "Voor één generatie heb je vijf jaar nodig. Als je met zuivere rassen begint, bereik je binnen twee generaties al ongeveer wat je voor ogen had. Over twintig, dertig jaar kunnen we dus al ver staan in de benadering van de oeros."