Rekenkamer vindt Europese financiering van ngo's te ondoorzichtig, middenveld reageert fel

Tussen 2021 en 2023 stroomde er 7,4 miljard euro (net geen 4% van het volledige EU-budget voor het geselecteerde interne beleid) naar ngo’s die actief zijn op terreinen als sociale integratie, migratie, milieu of onderzoek. Daarvan kwam 4,8 miljard rechtstreeks van de Europese Commissie, de rest liep via lidstaten in het kader van gedeeld beheer. Ondanks eerdere audits blijkt er nog steeds geen betrouwbaar overzicht te bestaan van deze financiering.

Volgens de Rekenkamer ontbreekt het aan duidelijke controlemechanismen. Zo is de opname van ngo’s in het systeem voor financiële transparantie gebaseerd op eigen verklaringen, zonder dat steeds wordt nagegaan of bijvoorbeeld overheden indirect zeggenschap hebben in het bestuur van een organisatie. Ook wordt er onvoldoende gekeken naar andere financieringsbronnen van ngo’s. Bovendien bekritiseert de Rekenkamer het gebrek aan transparantie over lobbyactiviteiten van gesubsidieerde organisaties.

Eerdere controverse rond milieulobby

Die opmerkingen komen er nadat eerder dit jaar ophef ontstond in het Europees Parlement over subsidiecontracten in het kader van het milieuprogramma LIFE. Bepaalde contracten zouden ngo’s verplicht hebben om doelgericht te lobbyen bij specifieke Europarlementsleden – een praktijk die volgens de Commissie inmiddels verboden is. Eurocommissaris voor Begroting Pjotr Serafin noemde die vroegere afspraken “ongepast”, maar benadrukte tegelijk dat intussen strengere richtlijnen van kracht zijn.

De kritiek van de Rekenkamer en de politieke rel errond stuiten echter op fel protest van het middenveld. In een gezamenlijke verklaring klagen 570 burgerorganisaties uit heel Europa – waaronder ook 15 Belgische ngo’s zoals Bond Beter Leefmilieu, Natagora en de Christelijke Mutualiteit – aan dat er sprake is van een "desinformatiecampagne" die het vertrouwen in het middenveld moet ondermijnen.

“Halve waarheden en hele leugens”

Volgens hen maken sommige Europarlementsleden en extreemrechtse organisaties gebruik van "stemmingmakerij" om ngo’s verdacht te maken. Ze hekelen dat "halve waarheden en hele leugens" worden verspreid om een sfeer van schandaal te creëren, terwijl de toekenning van subsidies gebeurt volgens de regels van het Europees Parlement en de lidstaten.

"Het is een kenmerk van autoritaire regimes om bemiddelende organisaties uit te sluiten", waarschuwen de ondertekenaars. Ze benadrukken dat onafhankelijke, goed gefinancierde burgerorganisaties essentieel zijn voor een gezonde democratie en voor het onderbouwen van beleid met feiten en praktijkervaring.

Europees Parlementslid Bruno Tobback (Vooruit) spreekt van een “politieke heksenjacht tegen het middenveld”. “Of wil men beweren dat boeren niet meer met parlementsleden mogen praten omdat ze landbouwsubsidies krijgen?”, stelt hij retorisch. Volgens Tobback vormt het in twijfel trekken van de legitimiteit van ngo’s een bedreiging voor het democratische besluitvormingsproces. "Deelname aan de besluitvorming is niet iets wat voorbehouden is aan grote multinationals met veel geld die zelf financiële belangen hebben bij een bepaalde wetgeving."

Raadpleeg het rapport van de Europese Rekenkamer.