Rekenhof: “Onvoldoende controle op gelegenheidswerk in land- en tuinbouw”
nieuwsHet Rekenhof, dat de overheidsfinanciën controleert, waarschuwt voor een gebrekkige controle op het voordelige stelsel van gelegenheidswerk in de land- en tuinbouw. Daardoor blijft er volgens de organisatie een risico bestaan op zwartwerk en mensenhandel. Volgens Chris Botterman, hoofd sociale zaken bij Boerenbond, worden er heel wat controles uitgevoerd. Naast de reguliere controles, zijn er ook nog jaarlijkse flitscontroles. “Hieruit blijkt dat het aantal inbreuken van jaar tot jaar afneemt. Onregelmatige aannemingconstructies of sociale dumping komen in de tuinbouw zeer weinig voor”, klinkt het.
9.475 werkgevers en 60.000 seizoenarbeiders
Werkgevers uit de land- en tuinbouw kunnen via het stelsel van gelegenheidswerk een beroep doen op een vorm van flexibele arbeid waaraan verlaagde sociale bijdragen gekoppeld zijn, het zogenaamde stelsel van seizoenarbeid. De sociale bijdragen die de werkgevers en de gelegenheidswerknemers betalen, worden berekend op basis van een forfaitaire dagvergoeding, maar het toegestane aantal dagen is beperkt per werknemer en per jaar. In 2022 waren er in de land- en tuinbouw 9.472 werkgevers actief en werden er bij de RSZ 60.000 gelegenheidswerknemers aangegeven (tegenover 8.000 reguliere werknemers).
De financiële impact van de steunmaatregel in land- en tuinbouw op de ontvangsten van de sociale zekerheid wordt geraamd op 29,3 miljoen euro. Een groot deel van het gelegenheidswerk is geconcentreerd bij een beperkt aantal werkgevers. In 2022 was 10 procent van de werkgevers goed voor 55 procent van de gepresteerde dagen gelegenheidswerk. Nagenoeg 20 procent van de gelegenheidswerknemers werkt bijna het maximale aantal toegestane dagen en soms wordt het maximum overschreden, zo meent het Rekenhof.
"Gebrek aan duidelijkheid belet efficiënte controle"
In een recent rapport wijst het Rekenhof op de risico’s van fraude en mensenhandel die met dit systeem gemoeid gaan. Zo is er bijvoorbeeld geen schriftelijke arbeidsovereenkomst nodig en worden er veelal laaggeschoolden arbeidskrachten uit het buitenland ingezet. Om sociale fraude tegen te gaan is, controle door het RSZ essentieel, aldus het Rekenhof. Maar hier wringt volgens het hof het schoentje. Door herhaaldelijke en complexe aanpassingen van de regelgeving, lopen die controles mank. "Het gebrek aan duidelijkheid belet een efficiënte controle", klinkt het.
Uit een steekproef op basis van gegevens van 2022 komt het Rekenhof diverse overtredingen tegen. Zo werd bij 752 werknemers (1,8 %) het toegestane aantal dagen gelegenheidswerk overschreden. Voor 68 werknemers werd de 180-dagenregel niet gevolgd, die bedoeld is om te voorkomen dat een reguliere betrekking wordt omgezet in gelegenheidswerk. In veel gevallen werd de inzet van een seizoenarbeider niet ingediend voor aanvang van de prestatie.
"Seizoenarbeid is noodzakelijk voor land- en tuinbouw"
Chris Botterman, hoofd sociale zaken bij Boerenbond, reageert dat het aan de overheid is om voor duidelijke regelgeving te zorgen en hierop te controleren. “Iedereen is trouwens gebaat bij een duidelijke regelgeving. Dat is de grond voor rechtszekerheid”, zegt hij. Hij benadrukt het belang van het statuut van seizoenarbeid voor de land- en tuinbouw. “Seizoenarbeid is voor de land- en tuinbouw op de piekmomenten (de oogst) noodzakelijk. Er zijn dan op korte termijn heel veel handen nodig, wat niet is op te vangen met reguliere arbeid.”
Het Rekenhof beveelt de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) aan om een efficiënte controlestrategie aan te nemen. Ook de regering zou een aantal stappen kunnen zetten om de controles te verbeteren, zo blijkt uit de audit. Volgens Botterman zijn er al veel controles in de tuinbouw. “Er zijn ook jaarlijks flitscontroles. Hieruit blijkt dat het aantal inbreuken van jaar tot jaar afneemt”, besluit hij.
