Provincie Antwerpen gaat droogte te lijf in Ravels met stuwtjes en peilgestuurde drainage
ReportageDe provincie Antwerpen bindt de strijd aan met droogte en wateroverlast in de zanderige landbouwgemeente Ravels. Eerder installeerde de provincie al zeven stuwtjes in de grachten naast de landbouwpercelen. In de komende weken wordt 55 hectare landbouwgrond met klassieke drainage omgevormd naar een systeem met peilgestuurde drainage. Maandag gaf onder andere de Antwerpse gedupeerde van Landbouw Jinnih Beels (Vooruit) het startschot voor de graafwerken bij akkerbouwer Dirk Van Ginhoven.
Een gespecialiseerde machine van het Nederlandse Barth Drainage graaft een meter diepe geul in de lengte van het perceel. Deze geul loopt loodrecht op de bestaande drainagebuizen, die vervolgens worden aangesloten op een nieuwe verzamelbuis. Het water wordt naar een put geleid, waarmee het peilgestuurde drainagesysteem wordt geactiveerd.
Slim waterbeheer
Bij klassieke drainage wordt overtollig water direct afgevoerd, terwijl peilgestuurde drainage de afvoer reguleert op basis van het gewenste grondwaterpeil. Regelputten maken het mogelijk om de afvoerhoogte aan te passen, waardoor water beter wordt vastgehouden wanneer dat nodig is.
Op het perceel van Dirk Van Ginhoven in Ravels wordt deze techniek nu toegepast. Voor hem vormt de aanleg van het peilgestuurde drainagesysteem het sluitstuk van een transitie op zijn bedrijf, waarbij hij de afgelopen jaren zijn volledige areaal heeft omgevormd.
7 stuwtjes en 55 ha peilgestuurde drainage
De omvorming van dit perceel wordt financieel ondersteund door de provincie Antwerpen binnen het kader van het Water+Land+Schap-project. Dit initiatief van de Vlaamse overheid richt zich op een duurzamer waterbeheer in landelijke gebieden. In Antwerpen werd hiervoor enkele jaren geleden de gebiedscoalitie ‘Werken op de waterscheiding: Bovenstroomse waterinitiatieven in Ravels’ opgericht.
Binnen deze coalitie werken onder andere de gemeente Ravels, de Landbouwadviesraad Ravels, de Hooibeekhoeve (landbouwexpertise), de provinciale Groendomeinen Kempen (terreinbeheer) en Rurant vzw samen. In de afgelopen jaren zijn al zeven regelbare stuwtjes geplaatst langs de landbouwpercelen, en de komende weken wordt 55 hectare omgevormd naar peilgestuurde drainage.
Met 179 landbouwbedrijven en een totale oppervlakte van ruim 5.000 hectare aan landbouwgrond is Ravels een uitgesproken landbouwgemeente. De zandige bodem en de bovenstroomse ligging op de waterscheiding tussen het Maas- en Scheldebekken zorgen voor een lage grondwaterstand. “Klassieke drainage voert het water vaak te snel af, waardoor er een grote vraag naar water ontstaat. Tegelijkertijd is er in bepaalde zones risico op wateroverlast”, zegt Jan De Haes, gedeputeerde voor Waterbeleid van de provincie Antwerpen.
Klimaatbestendige landbouwpercelen
Volgens De Haes worden dergelijke maatregelen steeds belangrijker om de robuustheid van het watersysteem te vergroten. “Door klimaatverandering krijgen we vaker te maken met zowel extreme droogte als wateroverlast. Met slimme ingrepen zoals peilgestuurde drainage en stuwtjes kunnen we het waterpeil flexibel beheren. Dit helpt landbouwers om hun percelen beter bestand te maken tegen klimaatverandering en draagt bij aan een duurzamer waterbeheer.”
Zijn collega Jinnih Beels (Vooruit), gedeputeerde voor Landbouw, benadrukt het belang van samenwerking: “Dit project toont aan dat water-, klimaat-, landschap- en landbouwbeleid hand in hand kunnen gaan. De ingrepen helpen landbouwers om het waterpeil af te stemmen op hun gewassen en omgeving.”
Onderzoekscentrum Hooibeekhoeve speelt een belangrijke rol in de wetenschappelijke onderbouwing van dit project. “We volgen met peilmetingen de effecten van de stuwtjes en de peilgestuurde drainage op de landbouwpercelen van Van Ginhoven. De eerste metingen tonen aan dat het systeem water kan opstuwen tot op grote afstand van de regelputten”, aldus Beels.
Praktische voordelen voor landbouwers
Akkerbouwer Dirk Van Ginhoven is enthousiast over de resultaten. Als pionier op het gebied van peilgestuurde drainage merkt hij een duidelijke verbetering: “Zowel droogte als wateroverlast hebben een grote impact op mijn bedrijf. Dankzij deze maatregelen zijn mijn percelen beter bestand tegen klimaatverandering. Water wordt bovenstrooms beter vastgehouden, waardoor het makkelijker infiltreert en ik minder irrigatie nodig heb.”
Op een perceel achter zijn huis combineert Van Ginhoven peilgestuurde drainage met stuwtjes en leidt hij het dakwater van zijn loods naar de grachten. Dit systeem maakt ook omgekeerde drainage (subirrigatie) mogelijk. “Bij een forse regenbui in de zomer kunnen we via dit systeem oppervlaktewater vanuit de grachten naar onze percelen leiden”, legt hij uit.
Tegelijkertijd ziet hij ruimte voor verdere verbeteringen. De laatste jaren heeft hij ook te maken met wateroverlast. “Vorig jaar konden we 100 hectare niet inzaaien door overtollig water”, zegt hij. Hij pleit voor een betere afstemming tussen natuur- en landbouwbelangen.
Zijn percelen grenzen aan een bosgebied waar enkele jaren geleden een vernattingstraject werd ingezet. “Sindsdien wordt het water opgehouden, waardoor de druk op de nabije infrastructuur toeneemt en wij regelmatig last hebben van grondwateroverlast. Een evenwichtige aanpak waarbij de oorspronkelijke watersystemen deels worden hersteld, zou een oplossing kunnen bieden”, besluit hij.
