Pionierboeren in verweer tegen stikstofakkoord

Renaat Devreese van ’t Reigershof melkt 305 biologische geiten, volledig voor eigen verwerking tot twintig verschillende rauwmelkse geitenkazen. In het wereldje van de bioboeren is hij een ronkende naam, maar 20 jaar geleden was hij ook even wereldberoemd in Vlaanderen toen de overheid hem verplichtte preventief al zijn dieren te ruimen uit vrees voor een mond-en-klauwzeeruitbraak. Van over heel Vlaanderen stroomden steunbetuigingen toe voor de geitjes van Klemskerke. Devreese ging juridisch in het verweer tegen de federale overheid. In eerste aanleg kreeg hij gelijk, maar de overheid won de zaak in beroep. Achteraf bleek dat alle dieren kerngezond waren.

Nu dreigt voor Devreese een nieuwe juridische veldslag, dit maal met de Vlaamse overheid over het stikstofakkoord. “Het perceeltje dat je hier ziet, ligt achter onze boerderij. Dit was 35 jaar terug nog een vlakke weide. Wij hebben er toen houtkanten en hagen aangeplant en poelen gegraven. Want dat vinden we mooi en het is leuk werken op een mooie plek. En meer natuur op de boerderij daar worden we vrolijk van. Maar, het kan dus ook te mooi zijn. Zo werd dit perceel ingekleurd als zoekzone SBZ (Speciale Beschermingszone). Dit blijkt bijzondere natuur en dat moet gespaard blijven”, schrijft Devreese op Facebook.

 “Wij hebben een impactscore van 2 procent op dat perceel volgens de computerberekeningen, dat wil zeggen dat wij niet in aanmerking komen voor de uitzonderingsregel die voor biologische bedrijven voorzien is”, zegt Devreese aan VILT. “Het zou toch compleet absurd zijn dat ik dieren moet wegdoen omwille van een natuur die wij zelf door onze manier van boeren gecreëerd hebben?”

Al jaren werkt Devreese met het kleimineraal zeoliet en specifiek dan clinoptiloliet om ammoniakreductie te realiseren. “Wij gebruiken dat mineraal al ruim 10 jaar in onze stallen en in het voeder van de geiten. We zijn daarmee begonnen omwille van hun gezondheid, omdat ammoniak irriterend werkt op de longen. Door dat onder het voeder te mengen werkt zeoliet ook zuiverend, wat de lever ontlast en voor gezondere dieren zorgt. We zien ook een lager ureumgehalte in de melk, en dus minder stikstofverlies.”

Volgens Devreese bleek uit proeven aan de Nederlandse Universiteit van Wageningen dat met zeoliet een reductie tot 80 procent te bereiken is. Ook het ILVO kwam tot een reductiepercentage van 64 procent, waarmee zeoliet de beste biologische techniek zou zijn. Met een kost van 390 euro per ton en positieve effecten op de mestkwaliteit is het een heel democratische manier om uitstoot omlaag te halen. “Wij hebben lang moeten aandringen bij het ILVO om de proef te doen, ze gaan hem nu herhalen. Maar voorlopig wordt zeoliet dus nog altijd niet door de Vlaamse overheid erkend als reducerend middel. Men focust op de hoogtechnologische oplossingen op maat van industriële bedrijven. Voor mij is dat onbegrijpelijk. Of is het een kwestie van onwil?”

Ook voor Sam D’Haene van geitenboerderij Polle in Lichtaart is het ontbreken van een lijst met PAS-maatregelen specifiek voor de geitenhouderij een doorn in het oog. De jonge overnemer zamelde een 70-tal bezwaren in bij zijn klanten en sympathisanten. “Wij hebben zelf een groene impactscore, maar onze vergunning loopt wel af in 2028. Dat wil zeggen dat wij nog zes jaar zekerheid hebben. Ik hoor vertellen dat het een succes zal zijn als het wetenschappelijk comité tegen het eind van dit jaar samengesteld raakt. Maar hoe lang zal het daarna duren vooraleer de technieken voor de geitenhouderij ook effectief erkend zijn? Er zijn innovaties die al 4 jaar liggen te wachten in de schuif op goedkeuring, er is al heel veel tijd verloren gegaan.”

Polle is een klinkende naam in de korte keten. D’Haene melkt zo'n 550 geiten en verwerkt de volledige eigen productie - zo’n driehonderdduizend liter melk per jaar – tot hoeveproducten als kaas, ijs en yoghurt. “Mijn vader Paul is in 1979 begonnen met de korteketenverkoop. Eigenlijk wou hij bio-groentenboer worden, maar zijn geitenkaasjes waren populairder bij zijn klanten. Wij staan al meer dan 40 jaar op de Vogelenmarkt in Antwerpen met onze producten. Ik krijg geregeld van mensen te horen dat mijn pa de Antwerpenaren geitenkaas heeft leren eten.”

Net als op ’t Reigershof zijn ook op Polle de rauwmelkse geitenkazen het pronkstuk. Sinds 2011 is de Kempische geitenkaas erkend als streekproduct. Maar op vraag van de supermarkten produceert Polle nu ook gepasteuriseerde kaas die langer houdbaar is. D’Haene: “We zijn naast een boerderij dus ook een kaasmakerij die een paar honderdduizend liters verwerkt. Ook die tak van het bedrijf vraagt stevige investeringen. Hoe moet ik als ondernemer inschatten wat ik kan en mag doen? Hoe kunnen wij nu investeren in onze kaasmakerij als we niet weten hoeveel dieren we binnen 6 jaar mogen houden?”  

Devreese ziet vooral heil in de natuurlijke oplossing met zeoliet, maar D’Haene gelooft ook sterk in technologie: “Er zijn vandaag al fabrikanten met roostervloeren waarbij de urine en mest quasi dagvers wordt afgevoerd en afgesloten. Nu wordt ons constant verteld dat het stikstofbeleid dringend en dwingend is, maar de erkenning van reductietechnieken ligt wel al twee jaar volledig stil. Men lijkt zo gefocust op het sluiten van bedrijven en het afbouwen van de veestapel dat men zelfs niet in de richting van innovatieve oplossingen wil kijken. Ik zou het volledig anders aanpakken: laat ons alles doen om bedrijven niet te moeten sluiten en kijken welke oplossingen op maat er mogelijk zijn. Nu draait men het volledig om.”

Ook Devreese deelt het sentiment van ontgoocheling en boosheid: “Het wordt hoog tijd dat de Vlaamse overheid positieve actie onderneemt. Het stikstofplan zoals het nu voorligt haalt het draagvlak bij boeren om rekening te houden met natuurontwikkeling totaal onderuit. Toen begin jaren 2000 de havenuitbreiding in Zeebrugge gecompenseerd moest worden met extra natuur, wilde ik daar anders dan veel boeren in de streek geen bezwaar tegen aantekenen. Ik vond en vind nog altijd dat we moeten tonen dat natuur en landbouw kunnen samengaan. Vandaag moet ik vaststellen dat de defensieve reflex terecht was. Op lange termijn zal dit dus nefast zijn voor de natuur, en dat is zo’n zonde.”