Opinie: “Alle alarmbellen moeten afgaan bij Brouns en Demir na kritiek op Vlaams landbouwbeleid”
De kritiek van de Europese Commissie op het Vlaams plan dat het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) omzet in concrete maatregelen is ronduit vernietigend, schrijft Jos Ramakers van Natuurpunt in een opiniestuk. Hij waarschuwt ervoor dat er 272 miljoen euro per jaar aan Europese subsidies op het spel staan. “Vlaanderen moet snel bewijzen dat het de verduurzaming van de landbouwsector en zorg voor biodiversiteit en klimaat ernstig neemt. Falen is geen optie.”
Het Europese GLB, dat altijd gericht was op productiecijfers, bevat sinds de recentste Farm-to-Forkstrategie een aanzet tot vergroening. Hoewel de ambitie laag was, haalt Vlaanderen zelfs die lat niet. De publieke middelen van het GLB worden in het Vlaamse plan vooral gebruikt om de status quo te bestendigen in plaats van deze publieke middelen te gebruiken om de impact van landbouw op klimaat- en biodiversiteit te beperken. De Commissie formuleert zware bedenkingen bij de mate waarin de geplande subsidiemaatregelen voldoende kunnen bijdragen aan het doel: voldoende voedsel produceren op een duurzame manier.
Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) moet nu alles op alles zetten om de sector, die al in zwaar weer verkeert, op het spoor van de toekomst te zetten en zo tegelijk de cruciale landbouw-inkomsten uit Europese subsidies veilig te stellen. Anders dreigt het Vlaams landbouwbeleid de tak af te zagen waar nagenoeg de hele sector op zit.
Voor de milieubeweging kwam de harde kritiek van de Europese Commissie niet onverwacht: het gaat telkens om punten die de brede milieubeweging ook al aan de kaak stelde tijdens het openbaar onderzoek. Extra pijnlijk is dat dit strategisch plan opgestuurd werd richting de Europese Commissie nog voor het einde van dat openbaar onderzoek. Een totale aanfluiting van de participatie en inspraak van burgers en middenveld. Nochtans - zo blijkt nu - zou het voorliggende plan zeker gebaat geweest zijn met die inspraak.
Lessen voor het herexamen
De ambitie substantieel opkrikken is een must. Wat pakt Vlaanderen best anders aan bij haar Europees herexamen?
Maak een sterkte/zwakte analyse, evalueer de aflopende subsidieperiode niet alleen voor het socio-economische aspect maar ook op het resultaat op vlak van biodiversiteit en klimaat en trek lessen uit de resultaten voor de nieuwe periode.
Leg voor iedere maatregel vooraf vast welk resultaat je ermee wil bereiken op vlak van biodiversiteit en klimaat en zorg voor voldoende omkadering om een succesvolle implementatie te realiseren.
Ontwikkel een visie voor de landbouwsector op lange termijn, gebaseerd op meerwaardeproductie in plaats van volume. Koppel aan deze visie opvolgbare, concrete en ambitieuze doelen en integreer ze met de natuur-, klimaat- en milieudoelen. Bouw een evaluatiemechanisme in en stel beleid bij waar nodig.
Stuur de verplichte randvoorwaarden (conditionaliteiten) bij zodat ze sturend werken in functie van klimaat, biodiversiteit en respect voor bestaande regelgeving.
De Vlaamse landbouw heeft te veel uitstoot van vervuilende stoffen zoals ammoniak en nitraat. Neem hiervoor onderbouwde afbouw scenario's op in het plan.
Neem extensivering en systeemverandering van landbouw mee op in de Vlaamse landbouw strategie om de uitdagingen op het gebied van milieu, biodiversiteit en klimaat het hoofd te bieden.
Benader de verschillende problematieken integraal: geef prioriteit aan brongerichte maatregelen om de problemen rond methaan, stikstof en waterkwaliteit en -kwantiteit samen aan te pakken, zoals een gerichte daling in het aantal dieren.
Vorm het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) om tot een hefboom voor toekomstbestendige landbouw en een levend platteland die de herstelkracht van de natuur bevorderen en benutten. Zo kan via het VLIF de schamele 1,4 procent kleine landschapselementen worden opgekrikt richting het Europese richtcijfer van 10 procent.
Zet de landbouwer, en niet de agro-industrie, centraal. Verlaag de afhankelijkheid van inputs zoals kunstmest en veevoer van overzee, zodat de krappe stikstofboekhouding ademruimte krijgt. Geef landbouwers betaalde nevenrollen als klimaat- biodiversiteits-, bodem-, water- en landschapsbeheerder. Blijvend extensief grasland en heropbouw van het landschap worden daarbij op vandaag onderschat.
Beperk de gezondheidsimpact van het huidige landbouwsysteem door werk te maken van significante reducties in pesticiden en antibiotica, en het landbouwbeleid maximaal af te stemmen op een gezond voedselpatroon. Biologische landbouw en agro-ecologie zijn daarbij sleutelelementen en verdienen een groter aandeel van de middelen dan nu het geval is.
Natuurpunt en de Vlaamse milieubeweging roepen de Vlaamse ministers van Landbouw en Omgeving, minister Brouns en minister Demir op om de handen in elkaar te slaan voor een Vlaams landbouwbeleid dat de landbouwsector in evenwicht brengt met de grenzen van natuur en klimaat. Enkel zo kunnen we toewerken naar een divers landbouwsysteem met méér landbouwers, waarin inspanningen voor klimaat, biodiversiteit en maatschappij ook financieel gevaloriseerd kunnen worden.
Met dit opiniestuk wil de auteur een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.
De Auteur
Jos Ramaekers, is diensthoofd beleid bij Natuurpunt.
