Op een week van winterkou naar vroege lente, is dat uitzonderlijk?

De koude periode van vorige week hadden we te danken aan een hogedrukgebied nabij Scandinavië dat koude polaire landlucht aanvoerde naar onze streken. “Onder invloed van een ijskoude noordoostenwind kon de vrieslucht vanuit Oost-Europa afzakken tot bij ons en kregen we een week lang te maken met vriestemperaturen”, legt weer- en klimaatexpert Samuel Helsen uit. “Het was geleden van de winter van 2012-2013 dat we nog zo’n koude periode mochten meemaken.” Al konden we nét niet spreken van een officiële landelijke koudegolf. “Daarvoor zakte het kwik niet vaak genoeg onder de -10°C in Ukkel.”

Warme lucht uit Noord-Afrika

De komende dagen staat ons een heel ander weertype te wachten. Nog geen week na de winterprik klimt het kwik vlot richting 15°C en meer. Vergeleken met vorige week is dat een verschil van meer dan 20°C. Hoe kan de temperatuur op een week tijd zo omslaan?

“De abrupte omslag in temperaturen heeft alles te maken met de positie van de luchtdrukgebieden en de luchtsoort die wordt aangevoerd”, weet Samuel Helsen. “Het hogedrukgebied boven Scandinavië dat voor de koude periode heeft gezorgd is uitgezakt tot boven Centraal-Europa, waardoor de luchtstroming bij ons is gedraaid van het noordoosten naar het zuiden tot zuidwesten. De aangevoerde lucht komt dus niet meer van het koude Oost-Europa, maar wordt rechtstreeks van Noord-Afrika via Spanje aangevoerd tot bij ons. Zo komen we terecht in zeer zachte lucht die subtropisch is van oorsprong, waardoor de temperaturen snel zullen oplopen richting +15°C en meer.”

Warme episode is nog geen klimaatverstoring

Nochtans is februari klimatologisch gezien, samen met januari, de koudste maand van het jaar. De normale maximumtemperatuur voor februari ligt rond zo’n 6 à 7°C. “Toch is februari vaak een overgangsmaand, waarin het soms zeer koud, maar soms ook relatief warm kan zijn en is een overgang van koud naar warm weer niet abnormaal”, reageert Samuel Helsen.

Al zijn temperaturen van +15°C of meer voor een langere periode wel vrij extreem. “Op 26 februari 2019 haalden we voor het eerst temperaturen boven 20°C in Ukkel”, zegt Samuel Helsen. “Dat was toen een absoluut warmterecord. Of het nu ook zo ver zal komen valt nog af te wachten, maar we zullen er wellicht opnieuw zeer dichtbij komen.”

Of die zachte temperaturen te wijten zijn aan de klimaatverstoring is onduidelijk. “We kunnen niet zomaar een enkele warme episode toeschrijven aan de klimaatverstoring”, klinkt het. “Wat wel vaststaat is dat de gemiddelde temperatuur in februari doorheen de jaren ook is toegenomen. Door een stijging in de gemiddelde temperatuur neemt eveneens de kans toe op het verbreken van warmterecords. Dat zien we de laatste jaren ook steeds vaker gebeuren, zoals bijvoorbeeld in 2019.”

Kans op extreem warme temperaturen neemt toe

En, ook niet vergeten: het weer is niet hetzelfde als het klimaat. Het weer is zeer variabel, van dag tot dag, van maand tot maand, zelfs van jaar tot jaar. “Koude periodes komen dus van nature om de zoveel jaar wel eens voor”, weet Samuel Helsen. “En ook de komende jaren zullen koude periodes ook niet zomaar verdwijnen, zelfs niet door de klimaatverstoring.”

Al verkleint de kans om koude records te verbreken wel. “De kans op extreem warme temperaturen neemt dan weer wel toe en dat merken we ook duidelijk de laatste jaren”, besluit Samuel Helsen. “We verbreken steeds vaker warmterecords en gemiddeld gesproken verlopen onze winters veel milder dan vroeger.”