Nieuwe aardappelkiemremmers onder vuur

Uitgebrande aardappelloodsen

In de Duitse deelstaten Sachsen-Anhalt en Beieren zijn twee grote bewaarloodsen voor aardappelen volledig afgebrand, met grote financiële schade tot gevolg. De oorzaak van de brand bleek terug te brengen tot het gebruik van kiemremmers die met een heet vernevelingsapparaat in de schuur worden verspreid. De gebruikte apparatuur bleek niet geschikt om de kiemremmers 1.4Sight en Argos mee te vernevelen. Blijkbaar zou bij deze beide middelen de kans bestaan dat de vlam tijdens de verneveling naar binnen slaat omdat de temperatuur onvoldoende gecontroleerd werd en het apparaat zo vuur vatte.

Om verdere branden in aardappelloodsen te voorkomen en te vermijden dat de gebruikers en omwonenden van deze loodsen aan grote risico’s worden blootgesteld, heeft de Duitse overheid het gebruik van beide middelen met onmiddellijke ingang verboden. Dat betekent niet dat de kiemremmers zelf zijn verboden in Duitsland, enkel het gebruik ervan. Van zodra BASF, de verdeler van 1.4Sight, en UPL, de verdeler van Argos, aantonen dat de middelen veilig gebruikt kunnen worden met bepaalde apparatuur, zal het verbruiksverbod worden opgeheven.

Vijf alternatieven als kiemremmer

Het gebruik van beide middelen is aan een sterke opmars bezig nadat de Europese Unie besliste om de meest gebruikte kiemremmer chloorprofam te verbieden vanaf 1 januari 2020. Dat verbod komt er na een rapport van EFSA, de Europese voedselveiligheidsautoriteit, waarin wordt gesteld dat het product toxischer is dan tot nu toe werd aangenomen. Het middel, dat beter gekend is onder de naam CIPC, werd door landbouwers veel gebruikt om aardappelen beter te kunnen bewaren.

De impact van het verbod is groot voor de aardappelteelt, zeker omdat er halfweg 2019 nauwelijks alternatieven voorhanden waren die eenzelfde werking konden garanderen als CIPC. “We zijn al twee jaar op zoek naar die alternatieven. Het gaat om natuurlijke middelen, zoals muntolie. Sommige van die middelen kunnen een alternatief vormen, maar slechts bij een beperkt aantal rassen. CIPC werkt niet alleen efficiënter, het is ook goedkoper”, zei Romain Cools daar in juni vorig jaar over.

In totaal raakten er vijf middelen erkend voor gebruik als kiemremmer. Zo is er 1,4Sight van BASF dat 1,4 dimethylnaftaleen als actieve stof heeft. Deze stof komt van nature voor in de aardappel, maar wordt synthetisch geproduceerd als kiemremmer. Biox-M van Certis is een kiemremmer op basis van groene muntolie. Heel recent, in september, kwam UPL nog met een nieuw middel, Argos genaamd, op basis van sinaasappelolie. Al deze middelen moeten worden verneveld in de bewaarloods.

Een uitzondering op dat vlak vormt het middel maleïnehydrazide, afgekort MH, dat in het veld moet toegediend worden. Dit zit onder meer in producten die in het verleden al gebruikt werden om doorwas van de aardappelen te voorkomen, zoals Fazor, Itcan of Himalaya. Als landbouwers dit onder de juiste voorwaarden gebruiken, heeft het ook effect op kiemremming. Een middel met nog een andere toepassing is ethyleengas van Restrain. Dat wordt als gas in de loods gebracht en kan enkel gebruikt worden in loodsen die volledig luchtdicht zijn.

Van eerste naar vierde versnelling

Het feit dat de ban op chloorprofam zo snel werd ingevoerd, heeft ervoor gezorgd dat aardappelsector slecht is voorbereid. “De meeste alternatieven zijn nog niet lang tot zelfs nog maar heel recent op de markt. We zijn van de eerste versnelling meteen naar de vierde moeten schakelen”, vertelt Romain Cools die, gezien het grote belang voor de aardappelsector, het chloorprofam-dossier op de voet heeft gevolgd. In samenwerking met Flanders’ FOOD liet Belgapom ook onderzoek uitvoeren naar alternatieven.

En het is volgens hem door de snelheid waarmee de alternatieven moesten aangewend worden, dat het is misgelopen in Duitsland. In ons land zegt het Voedselagentschap dat het niet van plan is om het gebruik van de kiemremmers te verbieden. Ook de Nederlandse autoriteiten hebben intussen al laten verstaan dat ze geen directe aanleiding zien om in te grijpen.

Cools wijst erop dat Belpotato.be, de brancheorganisatie voor de aardappelketen, bezig is om alle informatie over het correct gebruik van de alternatieve middelen te verzamelen. “Alle producenten van deze middelen zijn aangeschreven en de informatie zal verwerkt en verspreid worden in de hele keten zodat toestanden zoals in Duitsland hier niet voordoen.”

Gebruik van verkeerde apparatuur

Volgens UPL, de producent van Argos, is er iets misgegaan met de toepassing van het product in Duitsland. “Wanneer het middel wordt gebruikt op de manier die is aangegeven op het productetiket, dan kunnen we uitstekende veiligheid en hoge productprestaties garanderen”, zegt het bedrijf in een mededeling. Het wijst erop dat er in een meerjarig onderzoeksprogramma veel aandacht is gegaan naar het testen van onder meer de geschikte toepassingsapparatuur.

En daar is het in de ogen van UPL misgegaan in Duitsland. Zo werd een oud vernevelingsapparaat gebruikt dat niet geschikt is voor het gebruik van Argos. Het bedrijf stelt dat het etiket duidelijk aangeeft dat heetvernevelen uitsluitend dient te gebeuren met apparatuur waarbij de temperatuur gecontroleerd kan worden op 190° Celsius. UPL laat tot slot nog weten dat het gesprekken is opgestart met de Duitse autoriteiten om zo snel mogelijk opnieuw toelating te krijgen voor het gebruik van het middel in Duitsland.

Ook bij BASF, dat 1.4Sight op de markt brengt, klinkt eenzelfde geluid. “Wij distribueren het middel al vijf jaar in Nederland, en dat zonder problemen. Voor de toelating destijds is het product ook getest op brandveiligheid”, aldus het bedrijf.

Bovendien reageert het bedrijf ook op de geruchten die de ronde doet als zou het middel sterfte bij koeien zou veroorzaken. “Onderzoek heeft de link tussen de sterfte en het gebruik van 1.4Sight niet kunnen bevestigen”, aldus BASF. Het bedrijf raadt wel aan dat, nadat het middel is verneveld, de loods pas mag betreden worden nadat er kort geventileerd is met verse buitenlucht. Het middel zou immers een vrij indringende geur veroorzaken. De fabrikant onderstreept dat de toxiciteit van de actieve stof van 1.4Sight door de Europese toelatingsautoriteiten (EFSA) uitvoerig is beoordeeld en veilig is bevonden.