Nederlandse boeren stappen uit onderhandelingen landbouwakkoord

“Borging van alle natuur- en klimaatdoelen is belangrijk, maar domineren dermate eenzijdig dat een gesprek over de strategische waarde van voedsel, een leefbaar platteland en de immateriële waarde van boeren en tuinders ondergeschikt blijft.” Zo evalueerde Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) Nederland dinsdag de onderhandelingen over het landbouwakkoord, een document dat boeren en regering op één lijn moet brengen wat betreft het landbouwbeleid en -strategie.

LTO was één van de gesprekspartners van de regering om tot een landbouwakkoord te komen. Met de vorming van dit akkoord volgde de Nederlandse regering het advies op van de commissie-Remkes die vorig jaar de stikstofplannen bij onze noorderburen tegen het licht hield. Johan Remkes adviseerde de overheid om samen met de sector naar gedragen oplossingen te zoeken voor de vele uitdagingen waar boeren nu en in de nabije toekomst mee te maken krijgen.

Dit is volgens LTO niet gelukt. “Alle partijen hebben maximaal hun best gedaan om tot een akkoord te komen. We hadden het graag zien slagen, maar moeten echter nuchter en zakelijk constateren dat er onvoldoende stappen zijn gezet om boeren en tuinders handelingsperspectief en inkomenszekerheid te bieden.”

Duurzaam verdienmodel onzeker

In algemene zin ademt het concept-landbouwakkoord volgens LTO een sfeer waarin doelen en verplichtingen voor de agrarische sector in beton gegoten zijn, inclusief de consequenties die volgen als agrariërs deze doelen niet halen. “De inzet om boeren en tuinders daarbij te ondersteunen is helaas onvoldoende concreet om voor de toekomst op te kunnen bouwen. Tegenover harde verplichtingen stonden in de loop van het proces steeds meer goede intenties, maar van intenties kan een boer niet leven.”

De partijen laten niet in detail weten op welke punten de onderhandelingen afgesprongen zijn. LTO brengt wel nog de concurrentiepositie van de Nederlandse agrovoedingssector ter sprake. “Om doelen te halen, moeten boeren en tuinders maatregelen nemen die tot hogere kostprijzen leiden voor ons voedsel.”

Volgens de boerenorganisatie ontstaat hierdoor een ongelijk speelveld op internationaal niveau. Eisen van de boeren om hier wat aan te doen, zouden zijn afgedaan met de “intentie” om daarover op Europees niveau het gesprek aan te gaan. “Daarmee ontbreekt een robuust verdienmodel voor Nederlandse boeren en tuinders, terwijl dat de kern van een akkoord zou moeten zijn. Boeren kunnen hun economische toekomst niet afhankelijk maken van wensdenken zonder zicht op succes.” Een groot knelpunt was ook het maximumaantal koeien dat een veehouder per hectare grond mag houden. De regering wil dat vanaf 2032 plafonneren op 2,85 koeien per hectare om zo de stikstofuitstoot te doen dalen en de waterkwaliteit verbeteren.

Onbegrip

In politieke kringen in Nederland, vooral onder coalitiepartijen, wordt er teleurgesteld gereageerd op het stuklopen van de onderhandelingen waardoor onzekerheid ontstaat over de toekomst van het landbouwakkoord. Landbouwminster Piet Adema (ChristenUnie) sprak van een trieste dag voor de agrarische sector, in het bijzonder de jonge boeren. “Daar heb ik ongelooflijk respect voor. Zij hebben effectief onderhandeld om te komen tot goede afspraken. We doen het voor de jonge generatie. Het gaat om de boeren die in 2040 nog boeren.”

De landbouwminister zag wel aanknopingspunten in het conceptakkoord en begrijpt dan ook niet waarom LTO stopt. "Boeren hebben recht op zekerheid, duidelijkheid en rust. Dat wilden we hen bieden met het akkoord. Nu hebben ze nog geen duidelijkheid.”

Het is de vraag hoe het nu verder gaat met het landbouwbeleid van de overheid. De stikstof- en landbouwdiscussie ligt in Nederland nog gevoeliger dan in Vlaanderen en boeren gingen vorig jaar meermaals de straat op. Vooral het stikstofbeleid brengt veel spanning in de coalitie waarbij de centrum-linkse partij D66 vasthoudt aan reductiedoelstellingen. CDA, dat traditioneel de boeren tot zijn achterban kon rekenen, is eerder voorstander van het aanpassen van de stikstofplannen.

Bij de vorming van het landbouwakkoord heeft de regering het initiatief en is het coalitieakkoord leidend. “Het klimaatdoel voor de boerensector blijft staan, en zonder akkoord zal het kabinet misschien eenzijdig moeten ingrijpen”, wordt Klimaatminister Rob Jetten (D66) geciteerd. Zeven natuur- en milieuorganisaties roepen het kabinet op om zo snel mogelijk een eigen kabinetsplan uit te voeren om natuur te herstellen, klimaatverandering te stoppen en boeren een echt duurzaam perspectief te geven. "Nu het akkoord er niet meer zal komen, dreigt kostbare tijd verloren te gaan om de natuur te herstellen", klinkt het vanuit de groene organisaties. "Ook het zo broodnodige toekomstperspectief voor de landbouw blijft opnieuw uit."

Later op woensdag kwam het bericht uit Nederland dat er zonder de boeren wordt verder gewerkt aan een maatregelenpakket voor de landbouwsector. Volgens Adema waren de partijen in het landbouwoverleg er voor "95 procent of misschien wel meer uit", maar heeft LTO de laatste stap niet durven zetten. "Het kan nu niet zo zijn dat je een heel akkoord uitonderhandelt, geen verantwoordelijk neemt, maar dat het kabinet dat alsnog gaat uitvoeren. Vrijdag kijken we wat het kabinet vindt en met welke voorstellen we komen."

Niet iedereen in Nederland is teleurgesteld in de beslissing van LTO om uit de onderhandelingen te stappen. Actiegroep Farmers Defence Force spreekt van een "zeer wijs besluit" van LTO, en Agractie, dat al uit de onderhandelingen was gestapt, stelt dat het akkoord is mislukt vanwege de "torenhoge eisen en doelen" die het kabinet stelt. "Maar ze geven niet thuis als de rekening moet worden betaald." Ook Caroline van der Plas van BoerBurgerBeweging reageert niet verrast. “Het akkoord biedt geen perspectief voor boeren.”