Natuurpunt kocht vorig jaar net geen 800 hectare voor 32,6 miljoen euro
AnalyseHet totale budget van Natuurpunt bedroeg in 2024 net geen 92 miljoen euro. Daarmee kocht het onder meer 798,5 hectare grond aan voor een bedrag van 32,6 miljoen euro. De natuurorganisatie kon daarvoor rekenen op 26,3 miljoen euro aan aankoopsubsidies. Daarmee steeg het aantal natuurgebieden in beheer naar 29.909 hectare. Het eigen vermogen van de organisatie liep verder op tot 427 miljoen euro. Dat blijkt uit het jaarverslag 2024 van Natuurpunt. VILT legde dit jaarverslag ook naast de jaarverslagen van de afgelopen jaren en dat leverde interessante inzichten op.
Subsidies goed voor 70% van het budget
Van het budget van 91,97 miljoen euro in 2024 was 70 procent afkomstig van subsidies: 26,3 miljoen euro aan aankoopsubsidies en 37,5 miljoen euro aan werkingssubsidies. De overige middelen kwamen uit lidgelden, schenkingen, sponsoring, studieopdrachten, cursussen en natuurbeheer. Zo ontving Natuurpunt 13,8 miljoen euro via ledenbijdragen en sponsoring (15%) en 14,3 miljoen euro via opdrachten en beheerwerken (ook 15%).
Van alle inkomsten ging 36 procent naar de aankoop van natuur. Hiervoor rekende Natuurpunt op steun van Vlaanderen, provincies, gemeenten, bedrijven en burgers. De meeste grondaankopen vonden plaats in Vlaams-Brabant (232 ha), gevolgd door Antwerpen (224 ha), Oost-Vlaanderen (151 ha), Limburg (128 ha) en West-Vlaanderen (64 ha).
Gemiddelde aankoopprijs: 40.951 euro per hectare
In totaal werd in 2024 bijna 32,7 miljoen euro uitgegeven aan de aankoop van natuurgebieden. Dat komt neer op gemiddeld 40.951 euro per hectare. Na aftrek van de 26,3 miljoen euro aan subsidies, moest Natuurpunt zelf nog 6,4 miljoen euro – net geen 20 procent – bijpassen, vooral met middelen uit schenkingen.
De overige middelen van Natuurpunt gingen naar het beheer van natuurgebieden, goed voor 44,2 miljoen euro of net geen 50 procent van de totale middelen. Daarnaast wordt er nog 5,9 miljoen euro besteed aan beleid, studie, vorming en vereniging (6%). Voor marketing en communicatie is er een budget van 4,2 miljoen euro (5%) en tot slot zijn er nog overheadkosten van ongeveer 4,1 miljoen euro (4%).
Natuurpunt heeft 2024 afgesloten met een positief resultaat van 796.426 euro. Daarvan gaat 59 procent of 468.721 euro rechtstreeks naar de restfinanciering van aankopen. Het overige deel heeft de organisatie aangewend om haar balans te versterken.
Tendensen 2019–2024: fors meer budget en natuur in beheer
Het jaarverslag 2024 levert zeker een aantal interessante inzichten op, maar uiteraard gaat het om een momentopname. Om die reden legde VILT de jaarverslagen van de afgelopen legislatuur (2019-2024) naast elkaar. De laatste jaren was er immers heel wat beroering, zeker in landbouwmiddens, over het aankoopbeleid van onder meer Natuurpunt. Waar mogelijk, hebben we die cijfers ook vergeleken met die van tien jaar geleden (2014) om zo trends op de iets langere termijn te kunnen vaststellen.
54% meer subsidies
Als we kijken naar de inkomsten van de organisatie, dan stellen we vast dat het budget op tien jaar tijd maal 2,5 ging. In 2014 had Natuurpunt een budget van 36,22 miljoen euro en in 2024 ging het, zoals al gezegd, om 91,97 miljoen euro. Als we enkel de afgelopen legislatuur in overweging nemen, dan zien we een stijging van 52 procent van het budget, want in 2019 had Natuurpunt een budget van 60,4 miljoen euro. Het gaat evenwel niet om een lineaire stijging doorheen de jaren. Zo ontving de organisatie in 2022 84,62 miljoen euro, waarna het budget in 2023 terugliep naar 74,78 miljoen euro om een jaar later opnieuw te stijgen naar 91,97 miljoen euro.
Omdat de aankoop- en werkingssubsidies ongeveer 70 procent uitmaken van de middelen van Natuurpunt, bepalen zij in grote mate de inkomsten van de organisatie en duiken dezelfde tendensen dus op als hierboven geschetst. De subsidies zijn over de periode 2019-2024 gestegen met 54 procent. De werkingssubsidies bedroegen in 2019 23,69 miljoen euro en in 2024 37,51 miljoen euro (+58%). Zij stegen iets forser dan de aankoopsubsidies: van 17,68 miljoen euro in 2019 tot 26,34 miljoen euro vijf jaar later (+49%).
Een vergelijking met tien jaar eerder is niet echt te maken omdat er toen een andere classificatie van de inkomsten werd gehanteerd. In het jaarverslag 2014 is er sprake van kapitaalsubsidies (7,16 miljoen euro) en van subsidies (17,61 miljoen euro).
19% meer hectare in beheer
Dat de werkingssubsidies lineair stijgen, is evident. Voor elk extra stuk erkend natuurgebied dat Natuurpunt beheert, engageert de overheid zich om een bijdrage te leveren aan het beheer ervan. De afgelopen legislatuur steeg het aantal hectare in beheer door de vereniging met 19 procent. In 2019 ging het om 25.048 hectare en in 2024 om 29.909 hectare. Ter vergelijking: in 2014 had Natuurpunt 21.958 hectare in beheer. Op tien jaar tijd nam de oppervlakte in beheer dus toe met ongeveer 8.000 hectare.
In de aankoopsubsidies zijn meer fluctuaties te vinden. Zij hangen immers direct samen met het aantal aangekochte hectare. Zo bedroegen ze in 2022, toen een record van 1.005 hectare werd aangekocht, maar liefst 31,08 miljoen euro. Een jaar later vielen ze terug tot 19,62 miljoen euro, maar in 2022 werd ook maar de helft van de oppervlakte aangekocht (507 ha).
De budgetten die Natuurpunt spendeert aan grondaankopen liggen hoger dan de aankoopsubsidies. De organisatie moet altijd zelf een deel van de kosten dragen. De afwijkingen tussen de aankoopsubsidies en het gespendeerde budget aan aankoop van gronden kunnen soms groot zijn: de ene keer gaat het verschil om twee tot drie miljoen euro, maar dat kan ook oplopen tot bijna acht miljoen euro.
Gemiddelde aankoopprijs per hectare steeg met meer dan 60%
Als we het aantal aangekochte hectares op jaarbasis weten en we weten het gespendeerde bedrag voor de aankoop van natuurgebieden, dan kunnen we ook de gemiddelde aankoopprijs per hectare berekenen. In 2019 ging het om 25.218 euro per hectare, vijf jaar later was die gemiddelde prijs al gestegen met 62 procent tot 40.928 euro per hectare. In 2023 werd een nog hogere gemiddelde prijs betaald: 43.683 euro per hectare. Toch betaalde Natuurpunt beduidend minder per hectare dan er in 2024 werd betaald aan landbouwgrond: de gemiddelde prijs daarvan bedroeg net geen 69.000 euro.
Toch lijkt het aannemelijk dat de prijsstijging van de gronden die door Natuurpunt zijn aangekocht, forser is dan de prijsstijging van landbouwgrond in dezelfde periode. Omdat de federatie van Belgische notarissen Fednot de cijfers van 2019 nog niet bijhield, is het niet helemaal mogelijk om een vergelijking te maken. Voor de periode 2020-2024 stelt de Landbouwbarometer van Fednot een gemiddelde stijging van 20,9 procent. Bovendien zijn er ook sterke regionale verschillen: in Limburg zijn de gronden veruit het goedkoopst, maar ging de prijsstijging de afgelopen jaren een stuk sneller dan bijvoorbeeld in West- of Oost-Vlaanderen.
Eigen vermogen nam toe met 52%
Uit de balansen van de organisatie is ook een duidelijke groei op te maken van het eigen vermogen. Dat ging van 203,9 miljoen euro in 2014, naar 280,3 miljoen euro in 2019 en sinds vorig jaar staat de teller op 427,3 miljoen euro. Op één legislatuur steeg het eigen vermogen daarmee met 52 procent, op tien jaar tijd gaat het om een stijging met 110 procent.
Bij de aankoop van de natuurgebieden hoort de garantie dat ze voor eeuwig natuur zullen blijven. Om die reden wordt het balanstotaal jaar na jaar groter
Al plaatst Natuurpunt daar meteen zelf de nodige kanttekeningen bij in het jaarverslag: “Dit eigen vermogen is voornamelijk de waarde van onze natuurgebieden zelf. Bij de aankoop van de natuurgebieden hoort de garantie dat ze voor eeuwig natuur zullen blijven. (…) De natuurgebieden kunnen boekhoudkundig niet worden afgeschreven. Alle kapitaalsubsidies en eigen financiering die er tegenover staan, worden bijgevolg ook niet afgeschreven. Om die reden wordt het balanstotaal jaar na jaar groter.”
Meer medewerkers, minder leden
Het aantal medewerkers steeg de afgelopen vijf jaar van 489 in 2019 naar 628 in 2024 (+28%). In 2014 werkten er nog 444 mensen bij Natuurpunt.
Het ledenaantal kende een wisselend verloop. In 2014 waren er 95.000 leden. Tijdens de coronapandemie, toen iedereen de natuur kort bij huis herontdekte, steeg dat aantal fors: 123.333 leden in 2020 en 133.093 in 2021. Daarna daalde het opnieuw tot 125.640 in 2024.
Sterke daling in landbouwovereenkomsten
Natuurpunt beheert zijn natuurgebieden ook met behulp van grazers: koeien, paarden, ezels en schapen. Het aantal grazers kent ook fluctuaties. In 2024 telde de organisatie 1.606 grazers. In 2020 was dit aantal op zijn hoogst (2.007) en in 2021 op zijn laagst (1.556).
Daarnaast sluit Natuurpunt beheerovereenkomsten af met landbouwers voor het maaien en begrazen in natuurgebieden. Ook hier is er sprake van grote schommelingen. In 2020 werd er met 1.063 landbouwers een overeenkomst afgesproken, terwijl dat aantal tegen 2022 ongeveer gehalveerd was (545). Ook in 2024 lag het aantal overeenkomsten op een relatief laag peil: in totaal werd met 617 landbouwers een akkoord afgesloten om de natuurgebieden te maaien of te begrazen.
Havenondernemer clasht met natuurorganisaties in jachtdispuut en strijd tegen subsidiestromen
nieuwsBron: Eigen berichtgeving
Beeld: Natuurpunt
