Afgeslankt MTC trekt lessen uit verleden

Agrarisch adviesbureau DLV was in 2017, samen met enkele melkveehouders, de drijvende kracht achter het idee en de oprichting van Milk Trading Company (MTC), een coöperatie melkveehouders die op de termijnmarkt de melkprijs voor zijn leden vastlegt. Zo nemen de boeren een voorschot op de toekomst, bepalen ze zelf hun prijs en proberen ze grote prijsschommelingen af te zwakken. “We leggen posities vast voor prijzen waar de boeren achterstaan, prijzen waarmee zij zeker uit de kosten raken”, vertelde Dirk Coucke van DLV eerder aan VILT.

Om een voorbeeld te geven: momenteel legt MTC melkprijzen vast aan 45 cent voor het eerste kwartaal van 2025. Dit terwijl de reëel uitbetaalde melkprijs door Milcobel in april op 41 cent ligt. “Als de melkprijs op de fysieke markt in het eerste kwartaal van 2025 38 cent bedraagt, dan krijgen de boeren 7 cent bijbetaald, maar ligt de prijs op 51 cent dan moeten ze 6 cent bijleggen”, vertelt de Nederlandse René Coppens die vorig jaar is aangesteld als CEO van MTC.

Na drie succesvolle jaren, waarbij de prijs op de termijnmarkt steeds hoger lag dan op de fysieke markt, nam het ledenbestand van MTC sterk toe. Op het hoogtepunt in 2021 telde de organisatie 325 leden, waarvan twee derde Vlaamse bedrijven en één derde Nederlandse bedrijven. Deze verhandelden op de piek 175 miljoen liter op de termijnmarkt.

Melkprijs naar recordhoogte

Aan het aanvankelijke succes kwam plotseling een einde toen de melkprijzen in 2021 omhoog schoten. “In één jaar tijd steeg de prijs van 30 cent naar 55 cent”, vertelt Coppens. Het gevolg hiervan was dat boeren, die op de termijnmarkt prijzen hadden vastgelegd voor bijvoorbeeld 34 cent, grote sommen moesten opleggen. Omdat het ging over bedragen die in de toekomst werden uitbetaald, moesten de boeren geld opzij zetten voor deze toekomstige verliezen. In sommige gevallen moesten melkveehouders extra krediet opnemen.

Dit was volgens hem ook het geval met MTC dat door zijn succesvolle eerste jaren veel melkveehouders aantrok, in een tijd dat de melkprijs sterk onder druk stond. “Men dacht, ondanks de uitgebreide opleidingen voor de leden, dat deelname op de termijnmarkt alleen maar geld zou opleveren, maar dat is niet het geval. Niemand kon deze grote, nooit eerder geziene stijging van de melkprijs voorspellen en hierop anticiperen.”

Kennis van de termijnmarkt

De onvrede van de melkveehouders ging gepaard met een sterke afname van het aantal MTC-leden. Anno 2024 telt de coöperatie nog 185 leden, waarvan twee derde Vlaamse bedrijven, die in totaal 74 miljoen liter verhandelen op de termijnmarkt. De overgebleven leden zijn ook wat voorzichter geworden met hun activiteiten op de termijnmarkt. Zo leggen ze gemiddeld 22 procent van hun melkplas vast. In de topperiode van 2020 was dat 34 procent.

“Je zou kunnen zeggen dat de leden met grondige kennis van de werking van de termijnmarkt zijn overgebleven”, aldus Coppens die het vroegtijdig vertrek van de andere boeren desalniettemin betreurt. “De uitstappers hebben toen hun verlies genomen en niet de ruimte gepakt om bij dalende prijzen hun verliezen terug te verdienen.”

Tijdens de periode met recordmelkprijzen hebben de overblijvers, die melk voor hoge prijzen konden vastleggen terwijl de prijs op de fysieke markt daalde, een gedeelte van hun verlies kunnen goedmaken. “Bedrijven die vanaf het begin in 2017 bij MTC betrokken waren en steeds hetzelfde volume hebben vastgelegd op de termijnmarkt, hadden tot maart 2022 nog steeds een positief resultaat van 0,24 cent op een liter melk. Daarna is de extreme stijging van de melkprijs opgetreden waardoor de tekorten ontstonden. Inmiddels is dat grotendeels weggewerkt (in 2023 bijvoorbeeld nog een resultaat van 6 cent) waardoor voor een dergelijk bedrijf nu nog een tekort resteert van 0,87 cent per liter melk.

De interne crisis heeft indirect ook tot zijn aanstelling geleid. Vorig jaar liep het zesjarige bestuursmandaat van Dirk Coucke ten einde. “Er is speciaal gekozen voor een onafhankelijke CEO voor MTC om elke schijn van belangenverstrengeling tegen te gaan”, vertelt Coppens die naar eigen zeggen ook om zijn ervaring met de derivatencrisis benaderd is. “Daardoor en door mijn achtergrond als bankdirecteur ken ik de voor- en nadelen van de termijnmarkt goed en heb ik ook ervaring met communicatie erover.”

Lessen uit het verleden

Coppens houdt onder andere toezicht op het ordentelijke verloop van de twee wekelijkse “melkchat” waarbij een groepje leden-melkveehouders discussieert over in te nemen posities op de melkmarkt. “Daarbij is het ook mijn taak om te waarborgen dat de rol van de DLV-adviseurs Dirk Coucke en Raf Beyers, een louter adviserende is. De boeren beslissen uiteindelijk, zoals trouwens ook vroeger steeds het geval was.” Ook is hij verantwoordelijk voor de communicatie met de leden al zal die niet zo intensief zijn als gedurende de periode 2021-2022.

Een andere les die MTC uit het verleden getrokken heeft, is de evenwichtige vastlegging van voer. Net zoals melk voor toekomstige prijzen kan worden vastgelegd op de termijnmarkt, kan voer tegen toekomstige prijzen worden aangekocht. “Door zeker naar verhouding evenveel voer in te kopen als we melk verkopen, verminderen we de bedrijfsrisico’s. Zo zagen we tijdens de energiecrisis bijvoorbeeld dat ook de voerprijzen verrassend kunnen stijgen”, aldus Coppens.

De Nederlandse CEO hoopt op termijn ook weer nieuwe leden te werven. Als gevolg van de MTC-crisis zijn de jaarlijkse ledenwervingscampagnes tijdelijk opgeschort. “Tot de rust is teruggekeerd onder de boeren en op de markt”, klink het.