De boer op met Jo: “De landbouwsector wordt in de steek gelaten door de politiek”

In een serie van informatieavonden over heel Vlaanderen onder de titel "de boer op met Jo" streek Jo Brouns woensdag neer in de Antwerpse gemeente Malle. Naar schatting 400 boeren waren op het cd&v-evenement afgekomen, een opkomst die de zorgen en het ongenoegen in deze provincie reflecteert.

Met het uitdrukkelijke verzoek aan de bezoekers om de avond “ordentelijk en met respect” te laten verlopen, speelde de moderator in op het sentiment van de Antwerpse boeren. Daarna gaf hij het openingswoord aan Tinne Rombouts. Het Vlaams parlementslid gaf te kennen dat het stikstofakkoord tot de zwaarste dossiers in de parlementaire geschiedenis gerekend mag worden. “In mijn politieke carrière heb ik zo’n hevig debat nog niet meegemaakt.” Zij roemde daarbij het doorzettingsvermogen van Brouns.

Rombouts doelde hierbij op de recente onderhandelingen waarbij de landbouwminister namens de cd&v een aantal belangrijke aanpassingen wist af te dwingen in het stikstofakkoord. Zo zouden landbouw en industrie wat betreft de vergunningsdrempel gelijk getrokken worden en zou extern salderen tot de toekomstige mogelijkheden behoren. “Hiermee heeft de landbouw weer toekomst in Vlaanderen”, vertelt Brouns hier zelf over terwijl hij de Antwerpse boeren toespreekt.

“Zonder toekomst geen deal”

“Deze toekomst is voor ons essentieel geweest in de moeilijke onderhandelingen met de coalitiepartners”, vervolgt de Limburger die daarbij aangeeft de nodige empathie voor de boeren te missen onder collega-politici. “Achter elke maatregel en elke zin in het stikstofakkoord gaan individuele gezinnen schuil. Zij worden geraakt en dat roept hevige, begrijpbare emoties op. Dat besef miste ik aan de onderhandelingstafel.”

Voor de christendemocraten valt of staat het stikstofakkoord met de toevoeging van deze twee punten. De komende maanden moet het akkoord verder uitgewerkt worden en zal er voorafgaand ook een milieueffectenrapport (MER) worden uitgevoerd. De partij heeft er alle vertrouwen in dat dit onderzoek geen roet in het eten zal gooien. “Mochten er hierbij wel problemen ontstaan en deze twee punten niet opgenomen worden, dan zullen wij niet akkoord gaan met het stikstofakkoord”, klonk het strijdvaardig.

Voor Jef De Schutter, melkveehouder uit Pulle, brengen de nieuwe stikstofplannen enige hoop in bange tijden. De boer had vergaande plannen voor een lichte uitbreiding van zijn melkveestapel en alle lichten stonden op groen na een gunstige impactscore totdat het stikstofarrest roet in het eten gooide. Het bedrijf ligt dichtbij een natuurgebied waardoor de mogelijkheden tot uitbreiding tot voor kort zeer beperkt leken. “De kans bestaat dat extern salderen binnen enkele jaren mogelijkheden biedt”, aldus de boer.

Perspectief, maar veel vragen en onzekerheid

In een vervolg nuanceert hij tegelijk deze hoop. “Wordt er bij het salderen naar deelgebieden gekeken, of neemt men de bos- en heidegebieden rond Antwerpen als een geheel? In dat laatste geval gaat het om 500 tot 600 landbouwbedrijven met impact en dan is de kans groter dat er bedrijven stoppen en salderen mogelijk wordt. Kijkt men per deelgebied dan gaat het in mijn geval om 5 of 6 bedrijven en dan is de kans al veel kleiner dat er iemand stopt.”

Brouns beaamde dat er nog veel onzekerheden zijn rondom het stikstofakkoord en dat er op 10 maart slechts een “belangrijke horde” genomen is. In zijn tour door Vlaanderen, waar hij in totaal 16 adressen aandoet, wil hij boeren informeren over het stikstofakkoord en ook inspiratie en nieuwe input opdoen voor de verdere uitwerking van de plannen en onderhandelingen.

Zo stuitten hij en Tinne Rombouts in Malle op het verhaal van Ton Van Limpt, varkenshouder in Weelde. Van Limpt startte in 2019 met het Beter Levenkeurmerk waardoor hij minder varkens ging houden op stal. De slapende NER's die hierdoor ontstonden, wilde hij later inzetten voor een bedrijfsuitbreiding. Doordat uitbreiding in het Turnhouts Vennengebied voorlopig uitgesloten is en de slapende NER's in de stikstofplannen voor een minimaal bedrag worden overgenomen door overheid, voelt de boer zich bekocht.

De gereserveerde vergoedingen die gepaard gaan met de stikstofmaatregelen en het verzachten van het boerenleed, konden op meer protest rekenen onder het publiek. Zo is de eenmalige gebruikersvergoeding voor percelen waar nulbemesting op geldt, vastgelegd op 15.000 euro per hectare. “Voor de sluiting van de kolenmijnen en voor corona heeft de overheid miljarden uitgetrokken. Voor het uitkopen van boeren, die dag en nacht werken en instaan voor het voedsel op onze borden, is een kruimel voorzien. Mijn mening over de politiek: ik voel mij bedrogen.” Een andere bezoeker formuleerde het als volgt: “Er is één gevoel dat bij mij overheerst, ook na vanavond: de landbouwsector wordt in de steek gelaten door de politiek.”

Turnhouts Vennengebied

Tijdens de vragenronde liepen de emoties bij tijden behoorlijk op. Vooral de boeren van het Turnhouts Vennengebied zien in het stikstofplan nauwelijks nieuwe aanknopingspunten. Dit terwijl er volgens Brouns, na inspanningen aan Nederlandse zijde en de vrijwillige uitkoop van landbouwbedrijven, op termijn weer ontwikkelingsmogelijkheden zijn. De vrijwillige uitkoopregeling voor alle veehouders in het gebied is ook één van de nieuwe elementen in het stikstofakkoord.

De boeren, die zich verenigd hebben in de Stuurgroep Turnhouts Vennengebied, hadden woensdag net een ontmoeting achter de rug met Piet Vanthemsche waarbij de spanningen opliepen. De oud-Boerenbondvoorzitter is door de Vlaamse regering aangesteld als intendant om in het Turnhouts Vennengebied de landbouwbelangen af te stemmen op die van de natuur. In de vergadering met Vanthemsche hadden de boeren gevraagd om budget vrij te maken voor een onafhankelijke contra-expertise op het hydrologisch onderzoek dat momenteel wordt uitgevoerd en de beschikbaarheid van water in kaart moet brengen.

Ook de oprichting van een grondenbank en de installatie van een voorkooprecht was stof tot discussie. Volgens de boeren was hen altijd voorgehouden dat dit potentiële voorkooprecht alleen maar zou gelden voor SBZ-H gebieden, maar zou de intendant in zijn voorstel aan de Vlaamse regering spreken van het totale SBZ-gebied. “Dat zou nog meer druk leggen op de landbouwgronden in het gebied”, stelt Gunter Klaassen, braadkippenhouder en één van de spreekbuizen van de boeren in het gebied. Rombouts en Brouns beloofden de kwestie voor te leggen aan het team van Vanthemsche.

In de afsluitende vragenronde, die bijna een uur uitliep, vroegen tientallen boeren de microfoon. De vragen liepen uiteen van bedrijfsspecifiek tot zeer algemeen, zoals: "Welke emissiereducerende maatregelen kan ik als kalverhouder nemen en geldt een vermindering van mijn melkveestapel ook als maatregel? Wat is de definitie van een natuurgebied en wie bepaalt dat? En wie bepaalt de toestand van een natuurgebied?”

Door deze toezegging zijn Brouns en Tinne Rombouts een laatste strohalm voor de Antwerpse boeren die de stikstofplannen met argusogen blijven bekijken. “Ik heb na de vergadering nog gesproken met Jo Brouns. Alhoewel ik moeite heb met de uitkomst van de stikstofonderhandelingen en weinig perspectief zie, geloof ik wel dat ze hun best gedaan hebben en eruit gehaald hebben wat mogelijk was. Daarom mogen we ze zeker niet laten vallen, want anders zijn we zeker genaaid”, vatte een landbouwer het sentiment van de avond samen.

Dat sentiment verklaarde ook waarom de cd&v'ers onder applaus het podium verlieten. Met de opmerking “Limburg betaalt voor Antwerpen” kreeg de landbouwminister ook nog de lachers op zijn hand toen hij de aanwezigen aan de toog uitnodigde voor een informele voorzetting van de avond. Brouns verliet uiteindelijk iets na middernacht het gebouw.