MER mildert al 30 jaar milieueffecten grote projecten

Milieueffectrapportage (MER) bestaat in Vlaanderen 30 jaar en dat laat het Departement Omgeving niet onopgemerkt voorbij gaan. Met een evenement in Brussel op 4 oktober zetten de verantwoordelijke ambtenaren het belang van milieueffectrapportage in de kijker. In drie decennia werden ongeveer 3.400 MER’s opgemaakt, wat bijdroeg aan het milderen van de negatieve milieueffecten van projecten of leidde tot de keuze voor een milieuvriendelijker alternatief. “MER is dus een sterk instrument om bij grote projecten of plannen milieubeleid in de praktijk te brengen”, klinkt het. In de toekomst zal het nog aan belang winnen.

In navolging van een Europese richtlijn uit 1985 werd milieueffectrapportage in 1989 in Vlaamse regelgeving omgezet. In essentie komt MER er op neer dat relatief grootschalige projecten en plannen die aanzienlijke effecten op het milieu kunnen hebben aan een milieueffectenonderzoek onderworpen moeten worden. Zo een onderzoek vindt zijn schriftelijke weerslag in een milieueffectrapport (een MER), dat beschikbaar is bij het openbaar onderzoek van een vergunningsaanvraag of in een besluitvormingsprocedure voor plannen. Burgers kunnen op basis van het MER hun bezwaren formuleren.

Wanneer de voorbije jaren over MER gesproken werd in de pers, dan was dat meestal in het kader van spraakmakende dossiers zoals de Oosterweelverbinding, het nieuwe voetbalstadion van Brugge, Uplace of de Limburgse Noord-Zuidverbinding. In casu werd het MER vernietigd door een gerechtelijke uitspraak, werd het voor de zoveelste keer opnieuw opgestart, werd het voorgesteld als een zeer lijvig rapport… zo is het beeld ontstaan dat het MER een last is in de procedure. “Maar de meeste MER-dossiers blijven uiteraard overeind”, zegt Brigitte Borgmans, woordvoerder van het Departement Omgeving, “en ze hebben er toe bijgedragen dat er gekozen werd voor een milieuvriendelijk alternatief of dat de negatieve milieueffecten van het originele plan of project gemilderd werden.”

Een MER wordt in opdracht en op kosten van een private of openbare initiatiefnemer opgemaakt. Het is een team van erkende MER-deskundigen dat het milieuonderzoek uitvoert en de resultaten daarvan rapporteert. De overheidsdienst ‘Team Mer’ van het Departement Omgeving keurt dat rapport al dan niet goed. Het duurt gemiddeld 1 à 2 jaar om een MER op te maken. Momenteel zijn er ongeveer 200 MER-deskundigen in Vlaanderen die telkens erkend zijn voor één of meerdere MER-disciplines zoals water, biodiversiteit en lucht.

De MER-regelgeving werd in de loop van de voorbije jaren geregeld gewijzigd. Die wijzigingen kwamen er onder meer omdat de Europese regelgeving dat vroeg, of in navolging van een arrest van het Hof van Justitie. Het maakt dat de huidige regelgeving vrij complex is. Door het samenvoegen van de Vlaamse administraties bevoegd voor leefmilieu, natuur en energie enerzijds en ruimtelijke ordening anderzijds tot één Departement Omgeving kreeg het Team Mer in 2017 de vergunningverleners en de ruimtelijke planners als directe collega’s. “Zo werd een betere samenwerking en afstemming mogelijk”, aldus Borgmans. Een relatief recent arrest van het Hof van Justitie zorgt er mogelijk voor dat voortaan ook voor strategische beleidsplannen en regelgeving een MER opgemaakt moet worden, zodat het aantal MER’s nog zal toenemen.

Met het evenement op 4 oktober, waarvoor 150 specialisten en geïnteresseerden zich inschreven, wil het Team Mer het belang van milieueffectrapportage in de kijker zetten. Samen met alle betrokkenen werd er nagedacht over welke richting milieueffectrapportage in Vlaanderen moet uitgaan. “Milieueffectrapportage is immers het instrument bij uitstek om bij het nemen van belangrijke overheidsbeslissingen steeds een reflectie te doen over de impact van die beslissingen op het milieu. Met de huidige aandacht voor klimaat, luchtkwaliteit en biodiversiteit kan verwacht worden dat het instrument MER in de toekomst een belangrijke rol blijft spelen.”