Kritische depositiewaarden nog te hoog volgens internationale wetenschappers

De nieuwe kritische depositiewaardes (KDW’s) staan in een rapport van internationale wetenschappers dat later deze maand zou verschijnen. De KDW geeft aan hoeveel stikstof een natuurgebied aankan voordat er ecologische schade ontstaat, de oude kritische depositiewaarde werden vastgesteld op basis van een gelijkaardig rapport uit 2011 dat om de tien jaar zou geactualiseerd worden. De voorlopige versie daarvan blijkt al op de website van het Duitse milieuagentschap te staan en laat zien dat een aantal soorten natuur - zogenoemde habitattypen - stikstofgevoeliger is dan tot nu toe werd gedacht.

Het gaat bijvoorbeeld om loofbos en beukenbos. De KDW ligt er nu volgens het rapport tussen 10 en 20 kilo stikstof per hectare, maar dat moet herzien worden naar een maximale belasting van 10 à 15 kilo stikstof. Bij de loofbossen is er grote zekerheid over de nieuwe waarden, bij een aantal andere habitattypes gaat het in veel gevallen maar om “expert opinion”. Als indicatoren van overschrijding worden een verandering in bodemprocessen, veranderende samenstelling van bodemschimmels en grondvegetatie genoemd.

Nederland moet weer aan de bak

De Nederlandse openbare omroep NOS legde de bevindingen uit de laatste voorlopige versie van het rapport naast de Nederlandse stikstofdoelen en sprak met juristen en ecologen over de gevolgen. Volgens hen zal het nog veel moeilijker worden om de stikstofdoelen van het kabinet te halen. Stikstofminister Christianne Van der Wal zegt daarover in een reactie dat ze de gevolgen voor Nederland door gespecialiseerde juristen en ecologen zal laten bekijken.

De NOS legde de nieuwe internationale eisen naast de huidige KDW's in Nederland. Daaruit blijkt dat 25 tot 30 procent van de oppervlakte van de Nederlandse stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden niet binnen de nieuwe strengere bandbreedte valt. Ook in Vlaanderen zouden de gevolgen met de nieuwe normen groot zijn.

Experimentele setting

"De afgelopen tien jaar zijn allerlei nieuwe gegevens beschikbaar gekomen," zegt één van de schrijvers van het rapport, de Nederlander Roland Bobbink. Er zijn twee methodes gebruikt om te meten hoeveel stikstof de natuur aan kan: een experimentele methode en zogenaamde gradiëntstudies.

"De experimentele methode is wel heel duur," zegt Bobbink aan NOS. Op afgelegen plekken waar weinig stikstofneerslag is, worden kleine stukjes natuur bewerkt met stikstof. "Dat onderzoek moet je jaren volhouden om de effecten goed te kunnen bestuderen. Dat onderzoek werd bijvoorbeeld lang gedaan in Schotland, waar ze een installatie hebben die ammoniak verspreidt. Na een aantal jaren kun je dan vergelijken hoe natuur met veel stikstofneerslag ervoor staat ten opzichte van dezelfde natuur zonder extra stikstofneerslag."

Op die manier kunnen onderzoekers heel precies zien wat het effect van verschillende hoeveelheden stikstofneerslag op natuur is. "In experimenten sluit je andere factoren uit doordat alle omstandigheden gelijk blijven, behalve de hoeveelheid stikstof die neerkomt op de natuur", zegt Hilde Tomassen, een van de andere wetenschappers die meeschreef aan het rapport.

Nieuwe inzichten

De tweede methode is minder precies, maar ook veel minder duur: zogenoemde gradiëntstudies. Bobbink: "In Zwitserland heb je plekken waar twee kilo stikstof per jaar neervalt en plekken waar veertig kilo neervalt. Die plekken kun je met elkaar vergelijken en dan zie je bij welke hoeveelheid stikstof de natuur verslechtert."

Doordat die methode minder precies is, zijn de resultaten van experimenten leidend, zegt Tomassen. Toch hebben de minder nauwkeurige gradiëntstudies een extra voordeel: "Dat je de factor tijd mee kunt nemen". "Bij veel studies moeten na vijf jaar conclusies getrokken worden, terwijl stikstofneerslag opbouwt, waardoor je na tien jaar overbelasting andere conclusies zou verwachten. Dat kun je wel onderzoeken op deze manier." Die gradiëntstudies zijn de laatste jaren veel meer gedaan en hebben de wetenschappers nieuwe inzichten gegeven.

Eenzijdige focus

Boerenorganisaties als LTO pleiten voor een verandering van de aanpak in hun gesprekken met stikstofgespreksleider Johan Remkes. "Wij zien een eenzijdige focus op de KDW", reageert een woordvoerder van LTO. "Maar er moet integraal gekeken worden naar instandhouding van natuurgebieden, die kritiek leveren wij vaker. Die hebben wij ook bij Remkes aan tafel geuit."

Bij het overleg met gespreksleider Remkes werd afgesproken dat er gekeken wordt naar alternatieven voor de KDW. Ook het vorige kabinet Rutte heeft daar al onderzoek naar gedaan, maar kwam toen tot de conclusie dat er geen andere optie is die juridisch houdbaar is.