Hoogleraars clashen in biodebat: een model om naar te streven of ronduit inefficiënt?

In een opiniestuk in Vilt reageert professor Keulemans op het rapport ‘Bio kan de wereld redden’ van BioForum. Volgens Keulemans schiet de wetenschappelijke onderbouwing te kort, doordat het rapport gedateerde, selectieve of verkeerd geïnterpreteerde studies aanhaalt. Stefaan De Neve, hoogleraar bio-ingenieurswetenschappen aan UGent, las deze analyse, maar is het niet eens met zijn academische collega.

"Stellingen zijn foutief"

“Als je met zoveel zekerheid stellingen van anderen ontkracht, moet je natuurlijk wel zorgen dat je zelf niet te veel in de fout gaat”, stelt De Neve in een reactie in VILT. Hij verwijst naar volgende passage uit het opiniestuk van Keulemans: 

Duits onderzoek van Kirchmann heeft evenwel aangetoond dat langdurige biologische landbouw kan leiden tot een te grote hoeveelheid stikstof in de grond, terwijl de hoeveelheid kalium en vooral fosfor problematisch afnemen. Dit komt omdat de organische bemesting onevenwichtig is: te veel stikstof en te weinig fosfor in verhouding tot de behoeften van de plant. 

“Uiteraard is het net omgekeerd, en bevat dierlijke mest naar verhouding te veel fosfor in verhouding tot de behoeften van de plant”, schrijft De Neve. “Deze stelling is dus volledig foutief.” 

Ook onderstaande passage bevat volgens De Neve een denkfout:

Bovendien kan een biologisch systeem onvoldoende dierlijke mest produceren om het koolstofgehalte en de bodemvruchtbaarheid op peil te houden. In Vlaanderen bijvoorbeeld maakt de biolandbouw in aanzienlijke mate gebruik van dierlijke mest uit de conventionele landbouw.

“Dierlijke mest is helemaal geen belangrijke bron van organische koolstof voor bodems. De belangrijkste bron van organische koolstof wordt gehaald uit een aangepaste rotatie, met bijvoorbeeld voldoende graangewassen en bodembedekkers zoals vanggewassen en groenbemesters”, poneert De Neve. 

 “Keulemans doet heel forse uitspraken zoals omtrent de opbrengstkloof, op een zeer simplistische manier. De opbrengstkloof moet per gewas geanalyseerd worden, maar ook per regio: niet overal op de wereld is gangbare landbouw garantie voor hoge opbrengsten”, zegt De Neve. 

Volgens De Neve wordt ook de schadelijkheid van gewasbeschermingsmiddelen onwetenschappelijk benaderd. Die in biologische landbouw zijn even schadelijk als die in gangbaar, luidt het oorspronkelijke opiniestuk. 

“Schadelijk voor wat?”, reageert De Neve. “Voor bodemleven? Voor de omgeving in het algemeen, aquatische organismen, voor de mens, ...? En de residuproblematiek blijkt een binaire logica te vormen: onder de drempel: gezond - boven de drempel: ongezond. Uiteraard is dit helemaal foutief, en gaat het over een complex statistisch fenomeen, accumulatie en cocktails.”

"Heeft niets met de essentie te maken"

Keulemans heeft de reactie van De Neve gelezen, en vindt niet dat ze de kern van de zaak aantast. “De repliek van Stefaan de Neve op mijn opiniestuk doet op geen enkele wijze afbreuk aan de stelling die ik poneer, namelijk dat bio niet in staat is de wereldbevolking te voeden, dat biolandbouw slechter is voor klimaat, biodiversiteit en bepaalde milieuparameters en dat een algemene opschaling van bio dus niet duurzaam is”, zegt Keulemans.” Om het opiniestuk in twijfel te trekken geeft De Neve enkele voorbeelden die mijn wetenschappelijke niet-correctheid zouden moeten illustreren en die niets met de essentie van het opiniestuk te maken hebben.” 

“Bij het citaat van de Duitse publicatie dat bio bij langdurige toepassing een onevenwichtig nutriëntengehalte in de bodem veroorzaakt, ben ik vergeten toe te voegen dat dit geldt bij langdurig gebruik van vlinderbloemigen als stikstofbemesting. Even die publicatie lezen, dan was dit gemakkelijk te checken, zoals ook al in het abstract staat. Het gaat hier trouwens niet over dierlijke mest, waarvan in onze visietekst (in de referenties van mijn opiniestuk) duidelijk vermeld wordt dat er te weinig stikstof in zit in verhouding tot fosfor.” 

“Dat conventionele landbouw per kilogram vlees en melk meer broeikasgassen en ammoniak uitstoot, klopt niet”, stelt Keulemans nog. 

“Deze twee aspecten veranderen in totaal niets aan de stelling, die ook in mijn besluit duidelijk staat geformuleerd. Over het niet-wetenschappelijke karakter van de andere opmerkingen van De Neve laat ik de kritische lezer oordelen. Nog drie kleine bemerkingen: wanneer over residu’s gesproken wordt is de maximaal toegelaten residulevel 100 keer lager dan de concentratie waarbij schade zou kunnen optreden. Wél veilig, dacht ik zo.” 

“Cocktaileffecten zijn in diverse onderzoeken nooit aangetoond en is dus een zeer gratuite opmerking. Als de organische bemesting via dierlijk mest eerder beperkt is, dan vraag ik me af hoe het statement in het BioForum-artikel in VILT van 21 november 2024 te rijmen valt: bij een overgang naar biologische landbouw zou het bodemkoolstofgehalte met 2.57 tot 3.5 ton per hectare per jaar toenemen. Dat impliceert een bemesting die zowat tien keer hoger ligt dan in de conventionele landbouw, en dat zonder de bemestingsnormen te overschrijden. Bovendien staat het schadelijk effect op biodiversiteit van biologische gewasbeschermingsmiddelen beschreven in Nature Communication van 13 februari 2025.”