Heffing die terugvloeit naar boer kan bijdragen aan duurzamere veehouderij

Hoe kan de prijszetting van vlees bijdragen aan meer economische (eerlijke prijs), sociale (volksgezondheid en dierenwelzijn) én ecologische (biodiversiteit, minder landgebruik) duurzaamheid binnen de veehouderij? Over die vraag bogen de onderzoekers van WUR zich. Een vaak gehoord argument is immers dat het ene duurzaamheidsdoel, neem nu dierenwelzijn, moet inboeten wanneer ingezet wordt op een ander doel, bijvoorbeeld landgebruik of stikstofuitstoot. Maar dat hoeft helemaal niet het geval te zijn, klinkt het bij WUR.

“Beprijzen van vlees is geen doel op zich, maar een middel tot verandering”, vertelt Willy Baltussen, expert verduurzaming (WUR). “Vlees heeft een slechtere impact op het milieu dan andere producten. Ook is te veel vlees eten ongezond.”

Stukjes van de puzzel

WUR schuift enkele voorwaarden naar voor om een heffing op vleesproducten doeltreffend te maken. Zo moet de overheid een duidelijke strategie uittekenen en samen met het bedrijfsleven doelen vastleggen. “De vraag is of de overheid en de vleessector het eens kunnen worden op welke manier en aan wie het geld teruggesluisd zal worden”, aldus Baltussen. “Als er niet goed wordt overlegd is de kans op mislukking groot. Wat het proces kan helpen is om de duurzaamheidsprogramma’s die de varkenshouderij- en pluimveesector in 2019 hebben opgesteld (in Nederland, red.) als basis te gebruiken. Er moet daarbij goed op worden gelet of vleesproducenten voor de out-of-home sector en buitenlandse markt zich aansluiten. Subsidies voor investering in duurzaamheid kunnen een mooie stimulans en aanvulling zijn.”

Een heffingssysteem op zich zal niet voldoende zijn, maar dient als aanvulling op ketenarrangementen, zoals het Nederlandse Beter Leven keurmerk dat een score geeft op vlak van dierenwelzijn. “Partijen uit de veehouderijsector zijn voor ketenarrangementen omdat ze graag de markt zijn werk willen laten doen, zodat daaruit de consumentenvraag kan worden afgeleid. Maar ketenarrangementen alléén gaan meestal niet ver genoeg. Het Beter Leven keurmerk heeft een grote impact op het gedrag van consumenten in de supermarkt, maar geldt niet voor vlees voor de out-of-home sector en de export”, legt Baltussen uit. “Het heeft op minder dan 50 procent van de vleesproductie effect. Ook beïnvloedt het de consumptie nauwelijks als vlees met een keurmerk duurder blijft dan gangbaar vlees. Ondervraagde ngo’s zijn daarom voor een mix van maatregelen. De onderzoekers zien dit ook als meest succesvol.”

De WUR-onderzoekers concluderen ook dat taksen op het houden of slachten van dieren of een consumentenbelasting geen positief effect hebben op de ambities van veehouders om de duurzaamheid te verhogen. “Een consumententaks verlaagt de vleesconsumptie, maar bij een taks op het houden van dieren is de kans groot dat de productie met bijbehorende uitstoot zich verplaatst naar het buitenland. Bij de consumententaks is het gevaar dat wat minder wordt verkocht, wordt geëxporteerd, waardoor de effecten op de productie en de bijhorende uitstoot beperkt is”, besluit Baltussen.