Regeneratieve landbouw verdient meer dan marketingpraat

In een tijd waarin duurzaamheid steeds vaker als marketinginstrument wordt ingezet, dreigt een waardevol landbouwconcept als regeneratieve landbouw te worden uitgehold. Wat ooit begon als een hoopvolle beweging voor ecologisch herstel en landbouwtransitie, dreigt nu te verworden tot een lege term – een etiket dat grote voedingsbedrijven maar al te graag op hun producten kleven, zonder wezenlijke verandering in hun praktijken. Dat is niet alleen misleidend, het is ronduit gevaarlijk.

Regeneratieve landbouw kent, net zoals agro-ecologie, principes, maar geen vaste definitie. Het geeft landbouwers de ruimte om in meer of mindere mate hun bedrijfsvoering aan te passen zonder grote investeringen te moeten doen of grote risico’s te moeten nemen. De principes – zoals bodemgezondheid, biodiversiteit, koolstofopslag, waterbeheer en het versterken van lokale gemeenschappen – vormen een richtinggevend kompas waar elke landbouwer zijn of haar richting op kan kiezen. Maar het ontbreken van een eenduidige definitie laat ruimte voor interpretatie, en dus ook voor misbruik. Grote spelers uit de voedingsindustrie kunnen zo de term voor hun producten claimen zonder dat daar regeneratieve praktijken in het veld tegenover staan, en op die manier de consument, die gevoelig is voor duurzame producten, misleiden.

Toch zou het vastleggen van een strikte definitie de beweging eerder belemmeren dan versterken. Regeneratieve landbouw is per definitie contextueel: wat werkt op een boerderij in Vlaanderen, werkt niet noodzakelijk in Zuid-Spanje of Kenia. Het is een levende praktijk, voortdurend in ontwikkeling, gevoed door de ervaring van boeren en de noden van het landschap. Een rigide kader zou deze dynamiek verstikken. Zonder strikte definitie en zonder lastenboek is regeneratieve landbouw toegankelijk voor elke landbouwer.

Daarom is het cruciaal dat regeneratieve landbouw in handen blijft van boeren. Zij zijn de hoeders van het land, de eersten die de gevolgen van bodemuitputting, droogte of biodiversiteitsverlies voelen. Hun kennis, ervaring en betrokkenheid zijn essentieel om regeneratieve praktijken geloofwaardig en effectief te maken. Wanneer multinationals deze term kapen zonder de principes te respecteren, ondermijnen ze niet alleen de geloofwaardigheid van de beweging, maar ook het vertrouwen van consumenten.

Meer nog: regeneratieve landbouw zou niet de uitzondering moeten zijn, maar de nieuwe standaard. In een wereld die geconfronteerd wordt met klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit en sociale ongelijkheid, biedt deze landbouwvorm een hoopvol perspectief. Ze herstelt ecosystemen, verhoogt de weerbaarheid van boeren tegen extreme weersomstandigheden, en draagt bij aan gezonde voeding en leefgemeenschappen. Het is een landbouw die niet alleen neemt, maar ook teruggeeft – aan de bodem, aan de natuur, aan de samenleving.

Als we willen dat regeneratieve landbouw zijn belofte waarmaakt, moeten we dit concept beschermen tegen commerciële uitbuiting. Dat betekent: transparantie, controleerbare claims, en vooral: het centraal stellen van de boer. Alleen dan kan regeneratieve landbouw uitgroeien tot een echte systeemverandering – en niet tot het zoveelste label op een verpakking.

Met dit opiniestuk wil de auteur een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

De auteur

Antoon Vanderstraeten is hoofdredacteur van Hectares.be, een online magazine over landbouwmechanisatie. Hij is ook docent aan Odisee Hogeschool waar hij onder andere les geeft in regeneratieve landbouw en agro-ecologie.