Serretelers hertekenen bedrijfsstrategie na afloop vast gascontract

Het is rustig op het sierteeltbedrijf van Frank de Mol. In het azaleabolwerk Lochristi teelt hij samen met zijn vrouw Els Verlee hedera’s, ofwel klimop, in een serre van één hectare. Tijdens een uitwisselingsstage in Amerika deed hij inspiratie op om het bedrijf 30 jaar geleden vanuit het niets op te bouwen. Normaal is het 18 tot 20 graden in de serre, maar in de aanloop naar het nieuwe jaar heeft hij de chauffage teruggeschroefd naar 10 graden, volgende week gaat de temperatuur zelfs naar 5 graden. 

“Normaal staat het hier bomvol hedera’s, maar nu ligt een derde van de serre leeg. Bij deze temperaturen groeien de planten niet. Dat betekent dat we de komende maanden weinig of geen productie hebben”, vertelt de Oost-Vlaming die veel planten verkoopt in Engeland. “Engelse Moederdag in maart is normaal een topperiode voor ons, waarvoor de voorbereidingen nu normaal gezien op volle toeren zouden draaien. Maar nu zullen er geen grote leveringen plaatsvinden. Wij hebben de klanten lang van te voren geïnformeerd.”

Reden van de tijdelijke productiestop zijn de torenhoge gasprijzen. De Mol teelde jarenlang aan 15 euro per MWh, maar op 31 december liep zijn vast gascontract ten einde en nu dreigt een vertienvoudiging van de gaskosten. Eind december lag de dagprijs op 90 euro per MWh, maar eerder in het jaar klom ze boven de 300 euro en niemand kan voorspellen wat de komende maanden zullen brengen. “Wij hadden de afgelopen vier jaar in de winter stookkosten voor ongeveer 60.000 euro. Als wij naar 600.0000 euro gaan, is dat nefast voor ons bedrijfsresultaat en kan dat het faillissement betekenen”, vertelt de teler die het risico niet wil nemen. “Ik heb niet mijn hele carrière gewerkt om er nu spaarcenten door te jagen.” 

De Mol is één van de 200 serrebedrijven die aangesloten is bij de Verenigde Tuinbouw Groep (VTG). Sinds 2022 is hij zelfs voorzitter van de raad van bestuur van de gasaankoopvereniging, 15 jaar geleden opgericht om een betere onderhandelingspositie te hebben voor gasleveringen. De aangesloten leden zijn siertelers, groente- en ook aardbeientelers van over heel België. Al deze bedrijven zagen hun vast gascontract in december aflopen en worden geconfronteerd met nieuwe torenhoge gasprijzen. “Daar er bij (warme) serreteelten aan dergelijke hoge gasprijzen niet rendabel geteeld kon en kan worden, vond het bestuur van VTG het ook niet opportuun om de gasprijs voor 2023 en later vast te klikken”, vertelt Hein Vansteenkiste van Proefcentrum voor Sierteelt (PCS) in Destelbergen. Hij is belast met de dagelijkse werking bij VTG en neemt onder andere de communicatie voor zijn rekening.

Alternatieve verwarmingsinstallaties

Een aangesloten aardbeienteler, Lu Adriaensen uit Merksplas draaide op 1 januari de gaskraan dicht. In tegenstelling tot De Mol blijft hij echter wel verwarmen waardoor hij in het voorjaar iets eerder in productie kan komen. “Wij schakelen over op kolen”, vertelt de aardbeienteler die 2 jaar geleden een gasinstallatie in gebruik nam en zijn steenkoolinstallatie als back-up aanhield. Dat bleek een verstandige keuze, want het stoken op steenkool is nu goedkoper. “Dat is natuurlijk geen langetermijnoplossing, maar hierdoor kunnen we wel voortdoen”, vertelt de teler doelend op de milieulast.

Zoals Adriaensen zijn er meer bedrijven onder de VTG-leden. De Mol schat het aantal bedrijven met alternatieve stookinstallaties, stookolie, kolen of hout, op 50 à 75 procent. Het gaat daarbij veelal om bedrijven die nog een oude installatie hadden staan. In enkele gevallen hebben bedrijven ook besloten om te investeren in een stookoliebrander en -tank om de winter door te komen. “Ieder lid gaat op zijn manier om met de nieuwe realiteit en hertekent op zijn manier zijn bedrijfsstrategie”, vertelt Vansteenkiste “Sommige telers leggen de teelt koud, stellen de start van hun teelten uit, anderen concentreren de planten op een kleinere serreoppervlakte en/of verwarmen met een alternatieve brandstof. Maar er zijn ook bedrijven die de nieuwe gasprijzen slikken en verder telen om geen klanten te verliezen.”

Energievraagstuk

Voor De Mol was dat laatste geen optie. Ook heeft hij nooit overwogen om een alternatieve verwarmingsinstallatie aan te leggen. “Wij hebben bij de start van ons bedrijf uit duurzaamheidsoverwegingen ingezet op gas. Daar willen we nu tegen het eind van onze carrière niet van afstappen.”

De teler heeft er vertrouwen in dat er in de loop van de jaren een oplossing wordt gevonden voor het energievraagstuk. “Als naast de tuinbouw ook de industrie geraakt wordt en daarmee de hele economie geïmpacteerd, dan zal er toch wel een oplossing komen?” Zelf kan hij zijn bedrijf ook rendabel houden door met de seizoenen mee te telen. In plaats van vier teeltronden komt hij uit op drie ronden. “Minder opbrengsten, maar misschien dalen de kosten nog verder omdat we niet meer verwarmen”, aldus de teler die de voorbije maanden investeerde in de isolatie van zijn serre en genoodzaakt is meer op de details te letten. “Misschien kunnen we op deze manier nog wat leren van de crisis waar we op lange termijn ons profijt mee kunnen doen.”

Schrik voor concurrentie uit andere oorden (Zuid-Europa of Polen) heeft De Mol niet, want Vlaanderen heeft met zijn zachte winters en zomers een uitstekend klimaat voor de schaduwminnende klimop. Een ander verhaal is het voor de tomaten en aardbeien. Retailers halen deze vruchten momenteel in Zuid-Europa of Marokko. “Dat betekent dat je niet steeds met deze afnemers rond de tafel zit en je relaties later terug moet opbouwen”, schetste Hans Vanderhallen, directeur van Coöperatie Hoogstraten, eerder de uitdagingen in een interview met VILT.