Groei van landbouwgrootmacht Brazilië is niet ten einde

Landbouwgrootmacht Brazilië krijgt dit jaar veel aandacht in de verre vooruitblik op de landbouwmarkten door de internationale organisaties FAO en OESO. Brazilië is de tweede grootste exporteur van landbouwproducten ter wereld maar is voorbestemd om de belangrijkste leverancier te worden van een wereldmarkt die snakt naar voedsel. De groei komt in Brazilië meer van een verhoging van de productiviteit dan van een uitbreiding van het areaal, die zich weliswaar doorzet. Andere vaststellingen zijn dat de veehouderij op een meer intensieve leest geschoeid wordt en weiden vaak omgezet worden in akkers. De overheid zou de sector nog beter kunnen ondersteunen door middel van structurele hervormingen en handelsakkoorden die de afzetmogelijkheden vergroten. Met subsidies zou de overheid meer kunnen sturen in de richting van investeringen die de productiviteit verhogen. Zo kan onder meer het gebrek aan moderne infrastructuur verholpen worden.

Laat je niet misleiden door het bescheiden aandeel van landbouw in het bruto binnenlands product (5,4%) want de sector boomt in Brazilië. Het aandeel in de tewerkstelling ligt bijna drie keer hoger dan het BBP-aandeel, op 13 procent. In volume is de landbouwproductie meer dan verdubbeld sinds 1990. De dierlijke productie kende zelfs een verdrievoudiging, vooral door een verbetering van de technische resultaten. De helft van de energievoorziening in Brazilië berust op landbouwgrondstoffen zoals suikerriet en hout. Bovendien fleurt de agrovoedingsindustrie de Braziliaanse handelsbalans op. De agrarische export vertegenwoordigde in 2013 een waarde van 86 miljard dollar, wat overeenstemt met 36 procent van de totale Braziliaanse export, bij een overschot op de agrarische handelsbalans van 78,6 miljard dollar in datzelfde jaar.

Na de VS is Brazilië de grootste agrarische exporteur ter wereld. Voor (riet)suiker, fruitsap en koffie staat het land al op nummer één en in 2013 stak het de VS ook voorbij voor soja. Twee andere belangrijke exportproducten zijn tabak en kip. De productie van maïs, rijst en rundvlees is grotendeels bestemd voor de binnenlandse markt. Inderdaad, het grootste deel van de Braziliaanse landbouwproductie wordt nog altijd door de binnenlandse markt geabsorbeerd en het zijn maar een paar producten die het mooie weer maken in het buitenland. In 2013 wisselde China de Europese Unie af als belangrijkste afzetmarkt. Meer en meer zoeken Braziliaanse exporteurs hun heil op voor hen nieuwe markten zoals Azië, het Midden-Oosten en andere landen in Latijns-Amerika.

Brazilië wordt nog altijd in het rijtje van groeilanden geplaatst maar kan sinds 2011 (+2% jaarlijkse economische groei) niet meer tippen aan China (+8%) en India (+5%). De obstakels voor ondernemers zijn dan ook niet min in Brazilië: een zwakke infrastructuur, een weinig aantrekkelijk belastingsysteem, een vreselijke bureaucratie, een lage scholing van de doorsnee Braziliaan en een overheid die het belang van internationale handel onderschat.

In Brazilië is er een landbouwbeleid op twee snelheden, één voor de grootschalige en op de wereldmarkt georiënteerde landbouwers en één voor de kleinschalige, familiale boeren die vaak moeten vechten om te overleven. Volgens de meest recente cijfers (2006) beschikt twee derde van de Braziliaanse boeren over minder dan 20 hectare. Samen bewerken zij amper vijf procent van het landbouwareaal terwijl mastodontbedrijven van 1.000 hectare en meer één procent van de landbouwpopulatie uitmaken maar wel 44 procent van het areaal bewerken.

Met die dualiteit gaat de overheid best goed om. Wereldvoedselorganisatie FAO en de organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (OESO) zijn van mening dat Brazilië veel vooruitgang heeft geboekt in het bestrijden van armoede en honger. De fors gestegen landbouwproductie vergrootte de beschikbaarheid van voedsel op de binnenlandse markt. Sinds het midden van de jaren ’70 zijn de voedselprijzen in Brazilië voortdurend gedaald, wat de inflatie afremde en het gezinsbudget van veel Brazilianen ten goede kwam.

Sinds 2003 is hongerbestrijding een politieke prioriteit, met dank aan het ‘zero hunger’-programma dat heel verstandig de focus verlegde van de beschikbaarheid van voedsel naar de toegang tot voedsel. De Braziliaanse aanpak is zo succesvol gebleken dat hij gekopieerd wordt in Afrika, Azië en andere Zuid-Amerikaanse landen. Landbouw is in Brazilië een hefboom om mensen uit de armoede te helpen. Kleine boeren zijn vaak nog op zelfvoorziening gericht maar ze proberen ook winst te maken op de lokale markt. Een aantal onder hen produceert gewassen met een hoge toegevoegde waarde zoals tropisch fruit.

Terwijl een deel van de productiviteitswinst in het uitgestrekte land komt van de omzetting van weiden in akkers, bijvoorbeeld voor de grootschalige en op export gerichte productie van soja, ziet het er naar uit dat het tegenovergestelde ook gaat gebeuren. Om de milieudruk van landbouw te verminderen, verwachten FAO en OESO namelijk dat Brazilië beschermende maatregelen neemt. Eén daarvan kan de omzetting zijn van uitgeputte akkers in weiden. De internationale marktwatchers verwachten in de toekomst ook meer subsidies voor duurzame landbouwpraktijken en een betere afstemming van dierlijke en plantaardige productie zodat de natuurlijke kringloop hersteld wordt.

Meer info: FAO-OESO Agricultural Outlook