Gele en zwarte roest bedreigen de Europese graanvelden

Een akkerbouwer behandelt zijn tarwe standaard tweemaal tegen ziekten met fungiciden. Veredelaars streven naar meer ziekteresistente variëteiten maar de belagers evolueren zelf ook. Wereldvoedselorganisatie FAO waarschuwt graantelers in en buiten Europa voor het oprukken van graanschimmels. Er zijn nieuwe fysio’s ontdekt van gele roest, en een erg agressieve vorm van zwarte roest. Telers krijgen de raad om hun velden goed te controleren en de ziektebestrijding zorgvuldig uit te voeren. Gele roest is een vaak voorkomende bladziekte bij granen in Europa. Een zware aantasting door zwarte roest zoals zich vorig jaar in Sicilië voordeed, was geleden van de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Vorig jaar heeft zwarte roest duizenden hectare tarwe op het Italiaanse eiland Sicilië aangetast. Boosdoener is een nieuwe variant van de schimmel die TTTTF heet en ontdekt is door het Global Rust Reference Center, onderdeel van de Deense Aarhus University en het International Maize and Wheat Improvement Center (CIMMYT) in Mexico. Gevreesd wordt dat de nieuwe fysio een ongezien grote uitbraak van zwarte roest op Europese graanvelden kan veroorzaken. Volgens Wereldvoedselorganisatie FAO tast hij ook tarwevariëteiten aan die resistent zijn tegen de bestaande roestschimmels.

Van gele roest zijn twee nieuwe fysio’s gevonden, die nog geen naam hebben. De ene is geconstateerd in Scandinavië, Italië en Marokko. De andere zit in Oost-Afrika en Centraal-Azië. Hoe agressief de nieuwe schimmelstammen zijn, is nog niet geweten maar ze lijken sterk op de varianten die in Noord-Amerika en Afghanistan al veel schade veroorzaakten. Bovendien zijn ze beter bestand tegen hoge temperaturen die de verspreiding van gele roest normaliter afremmen.

Ondertussen zet ook de Warrior-variant van gele roest, die in 2011 ontdekt werd in Groot-Brittannië en in 2012 de oversteek maakte naar het vasteland, zijn verspreiding in Europa voort. De Warrior-variant is afkomstig uit (West-)Azië en zorgt daar voor een hoge ziektedruk.

In Europa verspreiden nieuwe fysio’s van graanschimmels zich minder snel dan in andere werelddelen omdat akkerbouwers hun percelen nauwgezet opvolgen en zo nodig ingrijpen met fungiciden. Het meest kwetsbaar zijn Afrika, Azië en het Midden-Oosten want op onbehandelde percelen kunnen roestschimmels voor 100 procent opbrengstverlies zorgen. Met de steun van de Wereldvoedselorganisatie zullen graanexperten in Turkije opgeleid worden om de nieuwe schimmelsoorten snel te herkennen, en hun verspreiding te helpen beheersen. Voor monitoring en analyse van aangetaste tarwebladeren staat de Deense Aarhus University in.

Mogelijk verspreidt de zwarte roestschimmel zich vanuit Sicilië naar het graanteeltgebied rond de Middellandse Zee. Zeker is dat niet maar graanexperten vertellen in het wetenschapsblad Nature dat ze het waarschijnlijk genoeg achten om de sector nu reeds te alarmeren. Pas wanneer de tarwe na de winter zijn groei hervat, kan men dat in het veld vaststellen.

Roestschimmels kunnen zich snel over verre afstanden verspreiden via de wind. Worden ze niet tijdig ontdekt, dan kunnen ze in enkele weken een gezond uitziend gewas veranderen in een wirwar van gele bladeren, zwarte stengels en verschrompelde graankorrels. Fungiciden kunnen dit helpen voorkomen. Cruciaal is om de ziekte in een vroeg stadium op te sporen en er snel iets aan te doen. Behalve chemisch ingrijpen, is er volgens de Wereldvoedselorganisatie voor de lange termijn ook nood aan een geïntegreerde bestrijdingsstrategie.