Geen directe inkomenssteun Oost-Europese boeren?

Voor de Europese Commissie van Romano Prodi nadert het moment van de waarheid. Woensdag moet ze klare wijn over de kostprijs van de uitbreiding schenken. Dat wordt dansen op de slappe koord, want het gaat over veel geld en een nog grotere politieke inzet. En alsof dat niet volstaat, moet de Europese Commissie woensdag haar licht op het Duits begrotingsprobleem laten schijnen. Een berisping zou kanselier Gerhard Schröder uitermate verstoren, want koren op de molen van zijn uitdager Edmund Stoiber.

De eerste twee jaar van de legislatuur waren voor Prodi geen succesverhaal. Op de Europese toppen slaagde hij er nauwelijks in om zich tussen al de haantjes te laten gelden. Hij kwam wel een paar keer in aanvaring met de chefs. Onder het Frans voorzitterschap kwam het tot een bijna frontale botsing met president Jacques Chirac en op de top van Gent viel hij erg op door de afsluitende persconferentie te boycotten. Ook al omdat hij zo moeizaam communiceerde, werd Prodi door een deel van de internationale pers al afgeschreven.

Of die opinie terecht is, zal de volgende weken en misschien al volgende woensdag blijken. De Europese Commissie en in het bijzonder Prodi kunnen (moeten?) dan het bewijs leveren dat ze een onafhankelijke koers varen en zich door geen enkel land de wet laten dicteren. Als de Commissie-Prodi al een historische taak heeft, is het de realisatie van de uitbreiding. Veel meer nog dan de invoering van de euro, waar andere instanties voor de beslissingen en de concrete uitvoering verantwoordelijk waren, speelt de Commissie de eersterangsrol inzake de uitbreiding.

Over die uitbreiding is er al oneindig veel gepalaverd en vergaderd, maar nu pas duiken de harde cijfers op. De Europese Commissie moet duidelijk maken hoe de "big bang" met 10 nieuwe lidstaten in het begrotingscarcan van Agenda 2000 kan worden ingepast. Onder druk van de netto-betalers van de Unie werden in 1999 in Berlijn immers tot 2006 keiharde begrotingsafspraken gemaakt. Als de Commissie daarvan afwijkt, dreigt een opstand van de rijke landen van de Unie. Duitsland dus, maar ook Nederland en Zweden.

De cijfers van Berlijn hebben al veel inkt doen vloeien. Vele diplomaten, maar ook regeringsleiders, noemden ze destijds zeer onrealistisch en bovenal onhaalbaar. Toch is het in dat kader dat Prodi moet werken. Het feit dat er ondertussen over 10 in plaats van 2 nieuwe lidstaten wordt gepraat, is een bijkomende reden tot budgettaire zorg. Om al die reden dringen de netto-betalers erop aan om de Oosteuropese boeren vooral geen directe inkomensteun te verlenen, zoals in de landbouwers van de Vijftien wel krijgen. Als de nieuwe lidstaten gelijkwaardig behandeld zouden worden, zou dat jaarlijks 5 miljard euro kosten en zou de Europese begroting crashen.

Er moet dus gediscrimineerd worden tussen Oost en West en dat dreigt in de kandidaat-lidstaten waar de aanhang van de anti's gestaag groeit, grote politieke averij te veroorzaken. Zeker in Polen, dat op zowat 80 procent van die 5 miljard euro subsidies meende aanspraak te kunnen maken. Dat verklaart waarom een deel van de Commissie toch de directe inkomenssteun, zij het gefaseerd, voor de Oosteuropese boeren verdedigt. De andere formule een ingrijpende hervorming van het Europees Landbouwbeleid is momenteel immers onhaalbaar. Frankrijk, dat zich voor de presidentsverkiezingen opmaakt, dreigt dan met een "Boerenkrijg".

Die noodzakelijke hervorming wordt dus naar 2007 verdaagd en zal dan met 25 lidstaten worden beslist. Als de Commissie woensdag met haar cijfers naar buiten komt, kan ze op vele tenen trappen. Oost-Europa zal zich tekort gedaan voelen, terwijl de netto-betalers vrezen dat ze nog maar eens voor de factuur zullen moeten opdraaien. En dan zijn er nog de lange tenen van de Spaanse diplomatie. Indien het cijferwerk rammelt, dreigt zo'n kabaal uit te breken dat het Spaans voorzittersprogramma kan kapseizen. Eind juli moet het landbouwluik, alsook dat van de regionale hulp, afgerond zijn. Als Spanje daar niet in slaagt, loopt het enorm prestigeverlies op.

Al even delicaat wordt het debat over het Duits begrotingstekort. Uitgerekend Duitsland eiste in 1997 een stabiliteitspact waarin strikte regels inzake het begrotingstekort - maximaal 3 procent - werden vastgelegd. Uitgerekend Duitsland dreigt die maximumgrens nu te overstijgen en riskeert bijgevolg een blaam. Voor de Beierse conservatief Stoiber die in de herfst kanselier Schröder hoopt te kloppen, zou dat een godsgeschenk zijn. De Commissie moet bijgevolg op eieren lopen. Indien ze de Duitse dingen op haar beloop laat, wordt de geloofwaardigheid van het stabiliteitspact onderuit gehaald en kan de euro op termijn enorme schade oplopen.

De gretigheid waarmee de Europese burger de eurobriefjes in zijn portefeuille stopte, heeft het zelfvertrouwen en de armslag van Prodi ongetwijfeld vergroot. Ondanks forse tegenwind van de drie grote lidstaten (Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk) en vele collega's-commissarissen duwde hij er vorige week zijn administratieve omwenteling door. In de toekomst mogen de directeuren-generaal slechts 7 jaar op de zelfde post blijven. De vader van die bijna- evolutie heet Prodi en in Parijs, Berlijn en Londen oogstte zijn stuntwerk weinig of geen applaus.