Fair Trade gewikt en gewogen in De Tijd

Woensdag werd het startschot gegeven van de tiende editie van de Week van de Fair Trade, die nog loopt tot en met zaterdag. Naar aanleiding daarvan zet De Tijd argumenten van zowel voor- als tegenstanders op een rijtje. Want met het stijgende belang van Fair Trade op de Belgisch markt, rijzen steeds meer vragen.

Volgens De Tijd neemt het belang van het fair-trade-label op de Belgische markt gestaag toe. Max Havelaar sloot vorig jaar af met een omzet van ruim 60 miljoen euro en 40 procent van de Belgische gezinnen kocht minstens één fairtradeproduct. Door dit succes blijft ook de kritiek op fair trade aanzwellen. Het systeem wil kleine landbouwers in het zuiden integreren in de wereldeconomie, door ze een minimumprijs te garanderen voor duurzame productie en hun onderhandelingspositie te versterken in coöperaties. “Op die manier is fair trade geen liefdadigheidssysteem, maar een alternatief commercieel systeem”, legt Lily Deforce van Max Havelaar uit.

Toch wordt fair trade vaak verweten paternalistisch te zijn, omdat de boeren in het systeem een bepaald lastenboek moeten volgen. “Het klopt dat boeren aan een aantal voorwaarden moeten voldoen om in aanmerking te komen, maar uiteindelijk zijn zijzelf vragende partij om in het systeem opgenomen te worden. En eenmaal ze aan de voorwaarden voldoen, hebben ze veel zaken zelf in de hand”, nuanceert Deforce. Behalve bemoederend, zou fair trade volgens critici marktverstorend zijn. Met dit argument is Deforce het niet eens. “Ook fair trade werkt met vraag en aanbod. Onze boeren moeten ook concurreren, en wij kunnen geen afzet garanderen. Diegene met de beste prijs-kwaliteitsverhouding wint.”

Een derde verwijt dat De Tijd aanhaalt, is het feit dat de boer in het zuiden slechts een kleine fractie ontvangt van de meerprijs die de consument in het westen voor het product betaalt. Dit zou consumentenbedrog zijn. “Nochtans liggen de winstmarges voor fair trade niet hoger dan die van andere producten”, reageert Delhaize. “De kosten liggen gewoon hoger”, legt Deforce uit, “doordat de producten traceerbaar moeten zijn en de verzending soms apart moet gebeuren om verwarring met conventionele producten te vermijden. Maar wanneer het marktaandeel stijgt en schaalvoordelen ontstaan, zullen deze kosten en bijgevolg ook de prijzen dalen.”

Ten slotte zou fair trade impliceren dat andere handel oneerlijk is, wat niet het geval is volgens Miet Maertens, voedseleconome aan de K.U.Leuven. “Ook andere bedrijven doen hun best om boeren in het zuiden een beter leven te geven. Het probleem ligt eerder bij beleidsbeslissingen op hoger niveau, zoals het subsidiesysteem van het Europees landbouwbeleid”, stelt zij in de krant. Desondanks de punten van kritiek die de kop opsteken, heeft fair trade volgens Maertens een rol te spelen in de maatschappij. "Het vestigt de aandacht op ongelijkheid en het creëert bewustwording. Het moet geen alternatief commercieel systeem vormen, maar kan wel meer gelijkheid brengen in het bestaande systeem.”