EU-milieuagentschap: “Vervuiling, overmatig watergebruik en klimaatverandering bedreigen ons watersysteem”
nieuwsEuropa ligt ondanks zijn inspanningen niet op koers om de doelstellingen te halen die vooropgesteld werden rond waterbeheer. Dat concludeert het Europees Milieuagentschap (EMA) in een nieuw waterrapport. Volgens het rapport is de landbouwsector door zijn hoog waterverbruik en het gebruik van voedingstoffen en gewasbeschermingsmiddelen, de belangrijkste oorzaak voor de druk op zowel oppervlakte- als grondwaterlichamen.
Met de toenemende waterschaarste in het zuiden en ernstige droogtes die over heel het continent vaker voorkomen, is de zogenaamde waterstress een groeiende zorg voor Europa. Tegelijk krijgen delen van Europa ook meer te maken met intensere regenval, wat leidt tot overstromingen. In zijn nieuw rapport waarschuwt het milieuagentschap (EMA) ervoor dat deze uitdagingen verder op scherp gesteld zullen worden door de klimaatverandering. “Dit kan uiteindelijk leiden tot concurrentiedruk en een ondermijning van de interne cohesie van de EU”, aldus EMA. “Droogtes en overstromingen beïnvloeden niet alleen het ecosysteem maar ook het menselijk welzijn en creëert bovendien economische verliezen. Het betaalbaar en duurzaam beheren van waterschaarste en overstromingsrisico's zal in heel Europa steeds belangrijker worden.” Volgens het milieuagentschap zou de directe schade door overstromingen zonder klimaatmitigatie en -adaptatie tegen het einde van de eeuw naar schatting verzesvoudigen.
De kwaliteit van de Europese wateren verbetert niet
EMA wijst erop dat de geleverde inspanningen tot nu toe amper geleid hebben tot een verbeterde status van de ecologische en chemische toestand van Europese waterlichamen. Het agentschap erkent dat sommige lidstaten al enige verbeteringen hebben bereikt, maar toch vertaalt dit zich niet in een algehele goede ecologische toestand. "In 2021 verkeerde slechts 37 procent van de oppervlaktewaterlichamen in Europa in een goede of hoge ecologische toestand. Deze cijfers zijn sinds 2015, bij het opstellen van de Kaderrichtlijn Water, nauwelijks veranderd”, concludeert EMA. “En slechts 29 procent van de Europese oppervlaktewateren had een goede chemische toestand.
Al kan het gebrek aan een significante vooruitgang hiervan gedeeltelijk worden verklaard door langlevende verontreinigende stoffen, ook bekend als de ‘forever chemicals’." Deze zijn namelijk bijzonder moeilijk te saneren. En aangezien de Kaderrichtlijn Water met een 'one out, all out'-principe (ooao-principe) werkt om waterlopen te beoordelen, kan een waterlichaam geen algehele goede status verkrijgen van zodra er één van deze hardnekkige verontreinigde stoffen gevonden wordt in het water. “Zonder rekening te houden met dergelijke forever chemicals, wordt een goede chemische toestand bereikt in 80 procent van de oppervlaktewateren”, laat EMA weten.
Het grondwater in Europa doet het volgens de rapportage beter dan het oppervlaktewater: 77 procent van het grondwater verkeert in een goede chemische toestand en 91 procent bevindt zich in een goede kwantitatieve toestand. “Nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen vormen de grootste bedreiging voor het grondwater”, rapporteert EMA. “Zo verkeert 14 procent van het grondwaterareaal in slechte toestand door nutriënten en 10 procent door bestrijdingsmiddelen.” Grondwater is niet alleen een belangrijke bron van ons drinkwater, het ondersteunt ook ecosystemen in de natuur en het is een belangrijke input voor de landbouw en de industrie.
Druk op het water
EMA laat in zijn rapport weten dat de lidstaten vooral de landbouwsector aanduiden als grootste oorzaak voor de druk op zowel het oppervlaktewater als het grondwater. “Naast de industrie, openbare watervoorziening en koelwater voor elektriciteitsproductie, is de landbouwsector veruit de grootste netto-waterverbruiker in Europa”, duidt EMA in het rapport. “En als de praktijken niet veranderen, zal de vraag naar de geïrrigeerde landbouw waarschijnlijk extra toenemen als gevolg van de klimaatverandering. De sector heeft ook heel wat vervuiling op zijn conto staan.” Daarbij verwijst het agentschap naar overschreden concentraties van nitraten en bestrijdingsmiddelen in het water.
Kan waterarrest Ineos ook gevolgen hebben voor landbouwsector?
25 augustus 2024Daarnaast stipt EMA ook de atmosferische vervuiling door energieopwekking aan als oorzaak van de slechte ecologische toestand van sommige waterlichamen. “Oppervlaktewateren worden op grote schaal aangetast door kwik en broomhoudende brandvertragers. Kwik dat in de lucht vrijkomt bij de verbranding van kolen voor energieproductie, keert later met de regen terug naar het aardoppervlak. De routes van broomhoudende vlamvertragers zijn niet goed bekend. Deze hardnekkige stoffen zijn nochtans verboden voor gebruik”, rapporteert EMA.
Tot slot haalt het milieuagentschap ook dammen en het aanleggen van kanalen aan als belangrijkste factor die druk zet op het waterecosysteem.
Plan van aanpak
“De druk moet worden verminderd. En vervuiling moet worden voorkomen, zoals vooropgesteld in de doelstellingen van het EU actieplan voor nulvervuiling”, luidt het betoog van EMA. “Want met het huidige voortgangstempo zal EU de uiterlijke deadline van de EU Kaderrichtlijn Water niet halen.”
Voor de landbouwsector schuift het milieuagentschap veranderingen in de praktijken en nieuwe technologieën naar voren. Dit kan volgens EMA helpen om de productiviteit op peil te houden en tegelijkertijd de vervuiling te verminderen en lager waterverbruik te hanteren. Verder is voor het milieuagentschap ook een verminderd waterverbruik en een verhoogde efficiëntie thuis en in de industrie essentieel om de wateruitdagingen aan te pakken. Daarnaast moet volgens de experts ingezet worden op natuurherstel en het verbinden van rivieren. “Dit zal leiden tot gezondere zoetwaterecosystemen met een grotere biodiversiteit, die water van goede kwaliteit kunnen leveren en tegelijkertijd koolstof kunnen opslaan en de gevolgen van extreme weersomstandigheden kunnen beperken.”
“Onze wateren staan voor ongekende uitdagingen die de waterzekerheid van Europa bedreigen. We moeten onze inspanningen verdubbelen om de gezondheid van onze waardevolle rivieren, meren, kustwateren en andere waterlichamen te herstellen en ervoor te zorgen dat deze vitale hulpbron veerkrachtig en veilig is voor de komende generaties”, besluit de directeur van het Europees Milieuagentschap, Leena Ylä-Mononen.
